چالش‌های فروش در بازارهای جهانی پتروشیمی

با توجه به اعلامیه عرضه دیروز بیشترین حجم تقاضا در گروه پالایش را پلی اتیلن ترفتالات بطری (BG821) با رقمی در حدود 19 هزار تن به خود اختصاص داد و نسبت به دیگر کالاها جذابیت بیشتری برای خریداران داشت. این در حالی است که با توجه به قرار گرفتن در روزهای گرم سال و استفاده بیشتر بطری‌های مواد آشامیدنی این انتظار می‌رفت که این محصول از تقاضای زیادی برخوردار باشد. این کالا با عرضه‌ای در حدود یک هزار و 500 تن با قیمت 3 هزار و 400 تن به فروش رفت. در ضمن جهت‌گیری بیشتر گرید‌های گروه پلیمر‌ها روز گذشته روندی افزایشی را طی کرده است.

اوضاع و احوال صادرات محصولات پتروشیمی

صنعت پتروشیمی یک صنعت سرمایه محور و تکنولوژی محور است و به‌رغم اینکه این صنعت می‌تواند نقش مهمی را در چرخه اقتصادی ایفا کند متاسفانه در سال‌های اخیر نتوانسته آن طور که باید و شاید پارامتری برای سرمایه‌گذاری به شمار آید. در این بین اما طی 8 سال تحریم غرب علیه کشور ما نتوانستیم همپای تکنولوژی جهان پیش رفته و کالاهای تولیدی ما از کیفیت کافی برای رقابت با کالاهای کشورهای دیگر برخوردار نیستند. در طرف دیگر قیمت تمام شده محصولات تولیدی ما بالا رفته و سهم زیادی از کالاهای ما در بازارهای جهانی از دست رفته و توان رقابتی ما تضعیف شده است. با این حال خبرهای جدید از بازگشت رونق به بازارهای صادراتی حکایت دارند. بر اساس گزارش گمرك ايران بر اساس آمار تجارت خارجي كشورمان در چهار ماه اول سال در صادرات كالاهاي پتروشيمي كشورمان شاهد ركوردشكني سهم اين كالاها از كل صادرات كشورمان بوده‌ايم، به‌طوري كه میزان صادرات این محصول 5/ 41 درصد افزايش يافته است. در اين مدت 6 ميليارد و 769 ميليون دلار انواع كالاي پتروشيمي به وزن 13 ميليون و 684 هزار تن از ايران به ساير كشورها صادر شد. به این ترتیب سهم كالاهاي پتروشيمي از كل صادرات كشورمان در چهار ماهه نخست سال گذشته 52/ 35 درصد بود. این در حالی است که اکثر محصولات صادر شده ایران نیز از پایه نفتی و پتروشیمیایی برخوردار هستند، به‌عنوان مثال در چهار ماهه نخست سال‌جاري به ترتيب ميعانات گازي با 2 ميليارد و 912 ميليون دلار و سهم ارزشي 86/ 17 درصد، گازهاي طبيعي مايع شده با يك ميليارد و 940 ميليون دلار و سهم ارزشي 89/ 11 درصد، گازهاي نفتي و هيدروكربورهاي گازي شكل مايع شده با 575 ميليون دلار و سهم ارزشي 52/ 3 درصد، روغن‌هاي سبك و فرآورده‌ها به جز بنزين با 510 ميليون دلار و سهم ارزشي 13/ 3 درصد و پروپان مايع شده با 494 ميليون دلار و سهم ارزشي 03/ 3 درصد عمده‌ترين كالاهاي صادراتي كشورمان بوده‌اند. در این بین کارشناسان می‌گویند کمبود مواد اولیه با کیفیت، عدم حمایت دولت، تعرفه‌های سنگین، عدم کنترل گمرک، افت مداوم ارزش کالا و… از جمله چالش‌های صادرات محصولات پتروشیمی در کشور ما محسوب می‌شود.

چالش‌های ملی و بین‌المللی صادرات

درخصوص چالش‌های خرید مواد اولیه مورد نیاز از بورس کالا باید گفت اگرچه مزیت سیستم عرضه در بورس کالا این است که می‌تواند به شناسایی و حذف واسطه یا دلال‌ها کمک کند، اما در عمل در سال‌های اخیر از ضعف کنترلی رنج برده به‌طوری‌که در بخش پتروشیمی شاهد جولان واسطه‌های خرید بودیم. این موضوع باعث شده بخش پایین دستی به‌طور خاص نتواند مواد اولیه مورد نیاز خود را به آسانی تهیه کند. به‌عنوان مثال در حوزه صنعت پلی اتیلن برخی واحدهای صنعتی فعال توان مالی کافی برای خرید مواد اولیه خود از بورس را ندارند و به ناچار مواد اولیه مورد نیاز خود را از دلال‌ها و دست دوم فروشی‌ها می‌خرند و این امر سبب به وجود آمدن تورم در قیمت مواد اولیه می‌شود. همچنین تولیدکنندگان از فناوری‌هایی استفاده می‌کنند که به روز نیستند و توان و قدرت رقابتی از نظر کیفیت کالا را در بازار ندارند. در زمینه فروش کالا نیز واحدهای صنعتی با مشکل مواجه هستند، تولیدکنندگان مجبورند مواد اولیه را به‌صورت نقدی بخرند اما پول حاصل از فروش کالای خود را به‌صورت مدت دار دریافت کنند، به همین دلیل مشکلات در چرخه مالی آنها به‌وجود می‌آید. در این میان عدم کنترل لازم از بعد‌ استانداردهای صادراتی، صادرات اجناس بی‌کیفیت که سابقه ایران را به شدت زیر سوال می‌برد و بازارهای به دست آمده را از چنگ صادرکننده‌ها خارج می‌سازد یکی دیگر از چالش‌های مهم در این صنعت محسوب می‌شود.

نبود امکانات بانکی در دوران تحریم و تداوم نسبی آن در شرایط کنونی هم نمونه‌ای دیگر از مشکلات ما بود که تا مرحله قرارداد پیش می‌رفتیم، اما به دلیل نبودن LC موفق به عقد قرارداد نمی‌شدیم و متاسفانه این مشکل هنوز هم برطرف نشده است. در این میان کارشناسان معتقدند باید تدابیری اندیشیده شود تا پتروشیمی با صنایع پایین‌دستی همکاری کرده و مواد اولیه با کیفیت مطلوب را در اختیار آنها قرار دهد تا بتوانیم با رقبای خود همچون ترکیه رقابت کنیم. از جمله کشورهای رقیب ایران در بخش پتروشیمی می‌توان به ترکیه، عمان و امارات اشاره کرد که دولت آنها با در اختیار قرار دادن سوبسید و مواد اولیه و خوراک با قیمت پایین حمایت خود را از صادرکننده هایش نشان می‌دهد، اما متاسفانه دولت ما چنین اقداماتی را انجام نمی‌دهد حتی قبل از تحریم‌ها کشور ما دچار خود تحریمی شده بود و مشکلات بانکی، عدم همکاری با تولیدکننده‌های داخلی و… باعث شد تا صنعت با مشکلاتی روبه‌رو‌ شود. در این بین این موضوع موجب بروز مشکلاتی در جذب سرمایه گذاران خارجی می‌شود و لازم است طبق قانون، نهادی مستقل و متشکل از دولت و بخش خصوصی، وظیفه نظارت را در این بخش به خوبی انجام دهد. کارشناسان می‌گویند: در صورت عدم حل چنین مشکلاتی، مذاکره با سرمایه‌گذاران خارجی به مانند آب در هاون کوبیدن است. این درحالی است که صنعت پتروشیمی برای توسعه به 6 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی نیاز دارد.