مرجع پلیمر در بازار ایران: حجم دادوستدهای مواد اولیه پلیمری با اندکی کاهش، در کانال ۶۰ هزار تنی آرام گرفت. دادوستدهای محصولات پلیمری که هفته دوم آبان امید را به بازار تزریق کرد و با عبور از مرز ۶۱ هزار تنی و کم کردن فاصله خود با متوسط ۶ ماه ابتدایی سال‌جاری، به دورنمای مثبت خروج از رکود دادوستد در بازار محصولات پتروشیمیایی انجامیده بود، هفته گذشته اندکی کمرنگ شد. چراکه حجم معاملات نه‌تنها نیروی لازم را برای تداوم رشد در اختیار نداشت بلکه اندکی کاهش را نیز به‌ثبت رساند.
البته این احتمال را باید درنظر گرفت که سختگیری‌های نظارتی که جدی‌تر از قبل شده، به کاهش جذابیت خرید انجامیده و البته می‌توان گفت رقم تقاضای موجود قرابت بالایی با تقاضای واقعی در بازار دارد، بنابراین عقبگرد محدود حجم معاملات را حتی می‌توان یک داده مثبت برای بازار پلیمرها تلقی کرد.
افت تقاضا؛ مانع تداوم افزایش حجم معاملات شد
تقاضا برای خرید مواد اولیه پلیمری طی هفته گذشته با افت ۴۲/ ۷ درصدی کاهش یافت. به‌نظر می‌رسد، این بار ریشه کاهش حجم تقاضا عوامل گوناگونی را در بر می‌گیرد که همه آنها در کنار هم سبب افت میزان تقاضا به کانال ۸۱ هزار و ۳۴۰ تنی شده است. مهم‌ترین این عوامل را می‌توان در عدم قطعیت مربوط به سرنوشت قیمت‌ها در این بازار مورد ارزیابی قرار داد. باوجود آنکه هنوز هم نوسان بهای ارز در دامنه محدودی اتفاق می‌افتد اما نرخ‌های جهانی همچنان بر مدار صعودی حرکت می‌کنند. بنابراین بی‌اعتمادی به نوسان نرخ و دورنمای قیمت‌ها؛ این روزها عامل اصلی تغییر فاز بازار داخلی تلقی می‌شوند و البته حتی تا حدودی انتظارات کاهش نرخ را در بین برخی از اهالی بازار تضعیف کرده است. اما این مورد را باید در کنار سایر اتفاق‌های اخیر بازار محصولات پتروشیمیایی ارزیابی کرد، سپس به نتیجه‌گیری پرداخت. مجموعه رخدادهای اخیر این بازار پیش‌بینی دورنمای آن را با پیچیدگی‌های زیادی همراه ساخته‌اند که در کنار ذهنیت رشد قیمت پایه مواد اولیه پتروشیمیایی در بورس‌کالا آن هم با اهرم قیمت‌های جهانی، سایر متغیرهای اثرگذار آن سعی بر این دارند که جلوی خریدهایی را که به سمت پر کردن انبارها هدایت می‌شوند بگیرند.
این موضوع را می‌توان در رخدادهای هفته گذشته رهگیری کرد. به دنبال افزایش نظارت‌ها بر انبارهای محصولات پتروشیمیایی و پلمب برخی از آنها، فعالیت واسطه‌گران این بازار به میزان محسوسی افت پیدا کرده است. به‌نظر می‌رسد این موضوع سبب شده، واسطه‌گرانی که پیش از این به اشکال مختلف امکان خرید از بورس‌کالا را داشتند، از این بازار خارج شوند و تولیدکنندگان واقعی آن هم با سفارش‌های خریدی که به تولید منجر شده و روانه انبارها نشود، به‌عنوان بازیگران اصلی بورس‌کالا ایفای نقش کنند. البته اینکه امکان خرید از بسترهای غیررسمی و بازار آزاد برای تامین مواد اولیه پتروشیمیایی تا حد زیادی محدود شده است، نکته‌ای است که می‌تواند مشوق برخی واحدهای تولیدی که به هر دلیل تاکنون کد بهین‌یاب خود را فعال نکرده و مواد اولیه مورد نیاز را از بازار آزاد تامین می‌کردند، باشد. بنابراین نتایج آن را می‌توان در حجم دادوستدها و میزان تقاضای محصولات پتروشیمیایی طی هفته‌های معاملاتی آینده در بورس‌کالا رصد کرد، تا بتوان بر اعتبار این گمانه‌زنی افزود.
دیگر دلیلی که سبب شد حجم معاملات طی هفته گذشته از رشد بازبماند را می‌توان نزدیک شدن به روزهای پایانی ماه دانست. زیرا در روزهای پایانی هر ماه سهمیه بهین‌یاب برخی گریدهای جذاب که ماهانه تخصیص می‌یابد، کاهش یافته و رو به اتمام می‌رود. از این رو به‌طور معمول و طبق عرف معاملاتی این بازار برای این گریدها این‌گونه بوده است که هفته‌های پایانی ماه حجم خریدها به میزان محسوسی کاهش می‌یابد. بنابراین این مطلب را نمی‌توان نادیده گرفت. در نهایت همه عوامل دست به دست هم داد و نیرو محرکه رشد حجم معاملات هفته گذشته را ۸۵/ ۰درصد نسبت به هفته ماقبل تضعیف کرد.
قیمت‌های افزایشی در بازار جهانی
دادوستدهای نفت‌خام در اقصی نقاط جهان همچنان از فرضیه رشد قیمت‌ها حمایت می‌کند. باوجود آنکه رشد بهای جهانی نفت‌خام طی هفته گذشته نسبت به هفته ماقبل رشد محدودی را تجربه کرد و در کانال ۵۱ دلاری در ابتدای معاملات روز گذشته آرام گرفت، همواره چشم‌انداز مثبتی از دورنمای رشد آن وجود دارد و تحلیلگران زیادی به تداوم این روند افزایشی خوش‌بین هستند. این تکانه‌های مثبت توان لازم برای رشد قیمت نفتا به‌عنوان اصلی‌ترین خوراک محصولات پتروشیمیایی را فراهم کرده است و به‌نظر می‌رسد افزایش مستمر بهای قیمت نفتا پتانسیل جبران افت قیمت، از ابتدای سال میلادی تاکنون را داشته باشد. همان‌طور که در معاملات روز پایانی هفته گذشته قیمت نفتا به ۴۳۳ دلار رسید و اختلاف نرخ آن با روزهای اوج سال‌جاری میلادی به ۱۰۰ دلار کاهش یافت. براین اساس شواهدی که در نوسان‌های قیمتی بازار جهانی وجود دارد، حکایت از جریان افزایشی بهای جهانی محصولات پتروشیمیایی دارد.
از آنجا که مدتی است اهرم اصلی کشف نرخ پایه دادوستد این محصولات در بازار فیزیکی بورس‌کالا، قیمت‌های جهانی است، تحرکات قیمت جهانی بسیار مهم ارزیابی می‌شود، همان‌طور که در دو هفته اخیر این تحرکات مثبت نرخ جهانی، نیرو محرکه سبزپوش شدن قیمت‌های پایه مواد اولیه پتروشیمیایی شد. بنابراین باوجود آنکه تکانه‌های افزایشی بهای ارز نسبت به ماه‌های ابتدایی سال‌جاری محدود شده و تاثیر آن در معادله کشف نرخ پایه مواد اولیه پتروشیمیایی کمتر شده است، قیمت‌های جهانی با مخابره سیگنال‌های افزایشی به‌عنوان متغیر اثرگذار در این معادله خودنمایی می‌کنند و دلیل اصلی رشد قیمت‌های پایه در بورس‌کالا هستند. این اثرگذاری به میزانی است که حتی کاهشی شدن میانگین ماهانه بهای نیمایی دلار در هفته‌های اخیر را در خود هضم کرد و اجازه انعکاس اثر کاهشی آن بر قیمت‌های پایه را نداد. البته اواسط هفته گذشته بهای نیمایی ارز تا حدی افزایشی شد، اما تکانه‌های آن محدود ارزیابی می‌شود و نمی‌توان دورنمای آن را برای هفته آینده در کنار تداوم رشد قیمت‌های جهانی، سیگنال افزایشی مضاعفی برای قیمت‌های پایه تعبیر کرد.
دورنمای قیمت‌های جهانی
بهای نفتا در روزهای اخیر رشد بالایی داشته و به نظر می‌رسد که از توان استمرار رشد قیمت‌ها برخوردار باشد. این نکته به این معنی است که با رشد تقاضای محصولات پتروشیمی، واحدهای تولیدکننده به سمت خرید بیشتر مواد اولیه حرکت کرده‌اند که خروجی آن رشد بهای نفتا و افزایش قیمت تمام شده محصولات پتروشیمی و پلیمرهاست. این روند را باید این‌گونه در نظر گرفت که با رشد تقاضا، رشد نرخ با سرعت بالاتری ثبت می‌شود ولی با رشد عرضه در قیمت‌های بالا، فضا برای افزایش بیشتر بهای محصولات پتروشیمی محدود خواهد شد و در نهایت از شتاب رشد قیمت‌ها کاسته می‌شود. این در حالی است که رشد بهای مواد اولیه فشار مجددی را برای افزایش نرخ به بازار تحمیل خواهد کرد، ولی این فاز صعودی با رشد قیمت ناشی از افزایش تقاضا برابری نکرده و در نهایت روند صعودی ادامه می‌یابد، ولی شتاب کمتری خواهد داشت. رشد کندتر قیمت‌ها، اما بسیاری از خریداران را به سمت کاهش تقاضا یا دقیق‌تر تعویق آن ترغیب می‌کند که در نهایت با مشاهده اولین تکانه‌های افت نرخ در بازارهای مشابه، عدم رشد قیمت‌ها به کلیت بازار سرایت می‌کند. این موارد اگرچه سازوکار مرسوم و تجربه شده است، ولی به معنی توضیح کامل رخدادها نیست. هم‌اکنون روند مستمر صعود بهای نفت را شاهد هستیم و افزایش بهای نفتا و محصولات پتروشیمی هم مشاهده می‌شود ولی برخی از مواد اولیه این صنعت حتی کاهشی شده‌اند. این در حالی است که بسیاری از گروه‌های کالایی پتروشیمیایی و پلیمری رشد قیمت‌هایی بالاتر از انتظار را تجربه کرده‌اند، بنابراین تعدیل آن و متعادل‌تر شدن بازار منطقی به نظر می‌رسد.
در نهایت می‌توان روند کلی در بازار محصولات پتروشیمی را افزایشی در نظر داشت ولی این صعود نرخ مستمر نبوده و نیاز به استراحت مقطعی دارد. به احتمال قوی این روزها بیشتر از قبل شاهد تکانه‌های منفی بازار جهانی خواهیم بود ولی جریان عمومی هنوز افزایشی است و این روند صعودی می‌تواند باز هم ادامه یابد. نکته جالب توجه آنکه در سایر بازارهای جهانی هم روند صعودی را شاهد هستیم و با توجه به کاهش ارزش دلار در بازارهای بین‌المللی احتمال رشد بیشتر قیمت‌ها دور از ذهن نیست که این بار حتی با بهبود وضعیت اقتصادی و انتظار برای مایه‌کوبی واکسن کرونا، این روند بهبود تقویت خواهد شد.
توقف رشد معاملات پلیمرها
هفته گذشته ۸۸ هزار و ۲۹۶ تن از انواع محصولات پلیمری در بورس‌کالا عرضه شد که حکایت از رشد ۴ درصدی نسبت به هفته ماقبل دارد. در برابر این میزان عرضه نیز تقاضایی به اندازه ۸۱ هزار و ۳۴۰ تن شکل گرفت. به‌رغم آنکه بازار محصولات پلیمری از سمت عرضه حمایت می‌شود و میزان عرضه‌های هفته گذشته بیش از متوسط ۶ ماه ابتدایی سال‌جاری ارزیابی می‌شود، اما پتانسیل تزریق رونق بخشیدن به بازار را ندارد و تقاضا تحت تاثیر عوامل قدرتمند دیگر قرار گرفته است. بنابراین به‌نظر می‌رسد در کنار تداوم حجم عرضه‌ها، در سمت تقاضا نیازمند پیاده‌سازی سیاست‌های حمایتی بیشتری از سوی نهادهای متولی هستیم، تا بتوان نیروی لازم برای بازگشت رونق به حجم دادوستدهای بازار را تامین کرد. در نهایت برآیند عرضه و تقاضای هفته گذشته سبب شد که ۶۰ هزار و ۹۸۸ تن از محصولات پلیمری مورد دادوستد قرار بگیرد که به بیان دیگر ۶۹ درصد عرضه‌ها مورد معامله قرار گرفت. مقایسه آمار و ارقام هفته گذشته نسبت به چند هفته اخیر نشان می‌دهد که رشد تدریجی و مستمر داده‌های اثرگذار این بازار طی هفته گذشته محدود شده که برای اظهارنظر قطعی در مورد دورنمای بازار نیازمند ادله محکم‌تری هستیم.
بوی خوش رونق شیمیایی
اوضاع بازار محصولات شیمیایی در جریان معاملات هفته گذشته نسبت به محصولات پلیمری، مثبت ارزیابی می‌شود. چرا که حجم معاملات به‌عنوان مهم‌ترین داده بازارهای کالایی، رشد مستمر خود را همچنان حفظ کرده و به کانال ۳۸ هزار و ۱۳۵ تنی رسیده است آن هم در شرایطی که در مقایسه با حجم معاملات هفته قبل، از رشد ۵۱/ ۱۰ درصدی حکایت دارد. اما خبرهای امیدوار‌کننده این بازار تنها به حجم معاملات ختم نشد، بلکه میزان عرضه و تقاضا نیز افزایشی بودند. به‌طوری که هفته گذشته ۴۸ هزار و ۸۶۲ تن از انواع محصولات شیمیایی در بورس‌کالا عرضه شد که رشد ۷ درصدی را تجربه کرد. در برابر این میزان عرضه، تقاضایی به میزان ۴۳ هزار و ۳۰۳ هزار تن شکل گرفت و با ۱۰ درصد رشد نسبت به هفته ماقبل همراه شد. در نهایت ۷۸ درصد از میزان عرضه‌ها مورد دادوستد قرار گرفت که در مقایسه با عدد ۶۶ درصد که متوسط ۶ماه ابتدایی سال‌جاری است بسیار برجسته ارزیابی می‌شود و بیشترین میزان طی هشت هفته گذشته تاکنون است.
جزئیات اجرای محاسبه خودکار سهمیه‌ها در بهین‌یاب
برای محاسبه خودکار سهمیه در طرح افق به‌صورت فصلی اطلاعات فروش واحدهای تولیدکننده از بورس‌کالا و سامانه ثبت برخط معاملات، توسط بهین‌یاب استعلام می‌شود. واحدهایی که از طریق تعاونی‌های تامین نیاز مواد اولیه پتروشیمی خرید می‌کنند، اطلاعات خریدشان در سامانه ثبت برخط معاملات توسط تعاونی‌ها ثبت می‌شود. در صورتی که تعاونی از بورس خرید کند ولی اطلاعات تخصیص خود را در سامانه ثبت برخط معاملات، حداکثر دو هفته پس از صدور صورت‌حساب توسط پتروشیمی‌ها در این سامانه درج نکند اجازه خریدش تعلیق خواهد شد. مجموع میزان خرید مواد اولیه پتروشیمی به‌صورت ریالی برای هر تولیدکننده محاسبه می‌شود. مبلغ خالص کالا در نظر گرفته شده و این عدد با در نظر گرفتن حداقل ۲۵ درصد ارزش افزوده صنعت پایین دستی پتروشیمی، به فروش برآوردی تبدیل می‌شود. به عبارت دیگر این عدد مربوط به ارزش افزوده صنعت بوده و با ارقام مربوط به سود از لحاظ فنی متفاوت است. زیرا باید تمامی هزینه‌های سربار، ستادی و عملیاتی تولیدکنندگان را پوشش دهد. به‌طور مثال ممکن است واحدی تولیدی ارزش افزوده ۳۰ درصدی داشته باشد، درحالی‌که سود عملیاتی این واحد کمتر از آن است. پس از محاسبه فروش برآوردی چنانچه تولیدکننده‌ای بیش از ۷۰ درصد فروش برآوردی را به سامانه جامع تجارت اظهار کرده باشد، سهمیه آن واحد بدون هیچ تغییری برای فصل آینده در نظر گرفته می‌شود. اگر بین ۵۰ تا ۷۰ درصد فروش برآوردی را اظهار کند، ۷۰ درصد سهمیه جاری وی برای فصل آینده، لحاظ خواهد شد. اگر بین ۳۰ تا ۵۰ درصد فروش برآوردی را اظهار کند، ۵۰ درصد سهمیه جاری وی برای فصل آینده تعیین می‌شود. اگر بین ۱۰ تا ۳۰ درصد فروش برآوردی را اظهار شود، ۳۰ درصد سهمیه جاری وی برای فصل بعدی در نظر گرفته می‌شود و نهایتا اگر کمتر از ۱۰ درصد فروش برآوردی را اظهار کند ۹۰ درصد از سهمیه جاری وی برای فصل بعد کاسته خواهد شد. علت این نوع کاهش سهمیه کمک به واحدهای تولیدکننده برای فعالیت در بازاری است که متاسفانه بعضا به فرهنگ عدم شفافیت عادت کرده و طبق گفته اکثر تولیدکنندگان مجبور هستند برخی فروش‌های خود را بدون صدور صورت‌حساب و غیررسمی انجام دهند. با این حال اگر سهمیه واحدی کاهش یابد، هر زمان که اقدام به ارائه اطلاعات فروش خود کند، سهمیه کسر شده وی باز گردانده خواهد شد.
منبع: دنیای اقتصاد
