لطفا درباره مرکز تحقیقات صنایع لاستیک ایرانتوضیحاتی بفرمایید؛اینکه این مرکز در چه زمانی و با چه هدفی تاسیس شده است؟
مرکز تحقیقات صنایع لاستیک در ابتدا با عنوان شرکت مهندسی و تحقیقات صنایع لاستیک در سال 67 تاسیس شد؛در آن زمان تعداد شرکت‌های تایرسازی که در کشور فعال بودند 4 یا 5 شرکت بود که بیشتر، دولتی بودند و تصمیم بر این بود که یک مرکز تحقیقاتی و مطالعاتی متمرکز تشکیل شود تا به فعالیت‌های مربوط به تهیه بسته‌های دانش فنی و انتقال فناوری به شرکت‌های تایر سازی بپردازد؛در واقع این مرکز به عنوان یک مرکز تحقیقاتی زیر مجموعه سازمان صنایع ملی وقت در آن زمان،ایجاد شد اما با گذر زمان و با توجه به اینکه شرکت‌های تایر سازی دیگری نیز ایجاد شدند و بعضا برخی از این شرکت‌ها به بخش خصوصی واگذار شد و همچنین به دنبال رقابتی که بین شرکت‌های تایرسازی به وجود آمد؛ عملا بخشی از اهدافی که از ابتدا به عنوان یک مرکز تحقیقات متمرکز مد نظر بود، دستخوش تغییر شد و با گذر زمان ماموریت‌های شرکت مهندسی هم تغییر کرد؛در سال 84 شرکت مهندسی و تحقیقات صنایع لاستیک با مجوزی که از وزارت علوم گرفت بعنوان یک مرکز تحقیقات به نوعی فعالیت خود را ادامه داد اما متناسب با تغییرات ایجاد شده لازم بود که اهداف تعریف شده برای این مرکز نیز مورد بازنگری قرار بگیرد.از آن زمان فرآیند تهیه راهبرد برای فعالیت مرکز تحقیقات صنایع لاستیک ایران آغاز شد؛ عمده فعالیتهایی که این مرکز در برنامه‌ها وماموریت‌های کاری خود دارد اساسا به چند بخش اصلی تقسیم می‌شود؛یکی از دپارتمان‌های این مرکز دپارتمان آموزش و اطلاع رسانی است؛تهیه فرمت‌های آموزشی برای صنایع لاستیک و تایر و قطعات لاستیکی،ایجاد محصولات انتشاراتی برای صنایع لاستیکی و پلیمری،چاپ نشریه صنعت لاستیک و انتشار ماهنامه دنیای لاستیک و تایر،چاپ کتابهای تخصصی بخشی از فعالیت‌های این دپارتمان است؛در کنار این فعالیت‌ها یک دانشگاه علمی و کاربردی زیر مجموعه وزارت صنعت معدن و تجارتوجود دارد که در مقاطع کاردانی تا کارشناسی ارشد در حوزه مرتبط با زنجیره ارزش لاستیک دانشجو می‌گیرد؛این مرکز علمی کاربردی سابقه فعالیت بالغ بر 10 ساله دارد؛بنابراین در حوزه آموزش و اطلاع رسانی ماموریت اصلی، تامین نیروی انسانی موردنیاز در صنایع تایر است چه در قالب مقاطع تحصیلی دانشگاهی و چه در قالب دوره‌های آموزشی کوتاه مدت و همچنین تامین نیازهای فنی و علمی در قالب کتابهای تخصصی،نشریات و مجلات مرتبط با این صنعت.
از تاسیس این مرکز تا کنون به چه میزان استقبال صورت گرفته است و چه حمایت‌هایی از سوی مسئولین صورت گرفته است؟
در ابتدا با توجه به اینکه مجموعه شرکت‌های تایر سازی،دولتی به حساب می‌آمدند این مرکز هم از سوی سازمان صنایع ملی وقت در دهه 60 ایجاد شد و مجموعه دولتی محسوب می‌شد و بنابراین از ردیف بودجه دولتی برخوردار بود؛اما با توجه به تغییر مالکیت و تعدد شرکت‌های تایرسازی در کشور به تدریج مجموعه مرکز تحقیقات صنایع لاستیک از یک واحد وابسته به دولت به یک شرکت سهامی خاص تبدیل شد وبه تدریج به جایگاهی رسید که در حال حاضر به طور کامل به یک مجموعه خودگردان تبدیل شده است،یعنی در این مرکز خدماتی در زمینه آموزش،تحقیقات،فناوری و حوزه‌های آزمون مرتبط با صنعت تایر ارائه می‌شود که علاوه بر ارائه خدمات مهندسی و فنی و اطلاع رسانی به شرکت‌های تایرسازی و خدمات لاستیکی،به عنوان یک مجموعه خودگردان نیز فعالیت می‌کند و بنابراین هیچ گونه ردیف بودجه و حمایت مالی دولتی ندارد.البته بر این اعتقاد هستیم که مراکز تحقیقاتی وابسته به ارگان‌های دولتی بازده بالایی نخواهند داشت؛از آنجا که هم اکنون مقوله فناوری و دانش مقولاتی هستند که باید خروجی‌های مالی نیز داشته باشند اگر قرار باشد این مجموعه یا مجموعه‌های مشابه در قبال دریافت بودجه از دولت تحقیقات انجام دهند خروجی‌های خوبی را شاهد نخواهیم بود.بنابراین ایده خودگرانی ایده درستی است؛چرا که در مراکز تحقیقاتی کالایی تولید می‌شود به نام کالای دانش که باید حتما مشتریان خاص خود را داشته باشد و همین تفکر باعث می‌شود که نگاه اقتصادی، نگاهی دانش محور باشد.
صنعت تایر کشور در میان صنعت تایر دنیا چه جایگاهی دارد؟
صنعت تایر در ایران بیش از نیم قرن قدمت دارد؛قبل از انقلاب در کشور ما چهار کارخانه تایرسازی وجود داشت که اینها برندهای معتبر بین‌المللی بودند؛این کارخانه‌ها در زمان خود وحتی زمان حاضر از بهترین برندهای دنیا هستند؛با پیروزی انقلاب مالکیت این مجموعه‌ها به دولت سپرده شد؛طبیعتا ادامه فعالیت و بازسازی صنعت تایر به دست متخصصان داخلی افتاد.به رغم تمام مشکلاتی که در این زمینه وجود داشت با این تغییر و تحولات اساسی در صنعت تایر،متخصصان داخلی توانستند از پس این تحول بنیادین برآیند و به نوعی فعالیت‌های قبل را ادامه دادند؛با توجه به نیاز ناوگان حمل و نقل کشور به تایر، تعدادی شرکت‌های تایرسازی از کنار شرکت‌های موجود ایجاد شدند؛به عبارتی با انتقال دانش فنی داخلی، شرکت‌های داخلی ایجاد شدند؛اگر شرایط جنگ و تحریم وجود نداشت و انتقال دانش فنی روز دنیا از همان بدو پیروی انقلاب به صنعت تایر ایران صورت می‌گرفت عملا صنعت تایر ایران از همان زمان با موج فناوری حرکت می‌کرد؛در حال حاضر 10 شرکت تایرسازی در کشور وجود دارد؛طبیعتا برخی از این شرکت‌ها توانسته اند به فناوری‌های جدید دست پیدا کنند اما برخی دیگر به دلایل مالکیتی و یا به هر دلیل دیگری که موفق به سرمایه‌گذاری‌های مورد نیاز برای تولید تایرهای جدید نشده اند به تولید تایرهای نسل قبل اشتغال دارند.طبیعتا این شرکت‌ها بامشکلات زیادی هم مواجه‌اند مبنی بر اینکه تایرهای نسل قبل در حال منسوخ شدن هستند.اما در میان سایر شرکت‌هایی که متناسب با فناوری‌های روز دنیا اقدام به تولید تایر می‌کنند شرایط رقابتی حاکم است و محصولات با کیفیتی از طرف این شرکت‌ها تولید می‌شود.عملا طی یکی دو سال اخیر تفکر صادرات محوری هم در این شرکت‌ها به عنوان یکی از دغدغه‌های اصلی مطرح است و این شرکت‌ها در صدد تصرف بازارهای منطقه‌ای و در حد توان بازارهای بین‌المللی هستند.
به نظر شما امضای برجام تا چه میزان منجر به بروز تحولات مثبت در صنعت تایر ایران شده است؟
قبل از امضای برجام بسیاری از شرکت‌ها حتی شرکت‌های چینی تمایلی به مذاکره و ایجاد ارتباط با تولیدکنندگان داخلی صنعت تایر نداشتند و حتی مکاتبات شرکت‌های ایرانی را نیز پاسخ نمی دادند؛اما بعد از امضای برجام این فضا به مقدار زیادی تلطیف شد و بسیاری از شرکت‌ها که قبل از امضای برجام حتی ایمیل‌های فعالان صنعت تایر را نیز پاسخ نمی دادند به فضای مذاکره با فعالان صنعت تایر ایران وارد شدند؛با این‌حال آن روندی که انتظار می‌رفت با امضای برجام منجر به ورود سرمایه گذار یا تبادل دانش فنی با بزرگترین شرکت‌های تولیدکننده تایر در دنیا شود هنوز اتفاق نیفتاده است.با این وجود در همین فضا هم برخی از شرکت‌ها موفق به برقراری ارتباطات بین‌المللی شده اند.
مهمترین مشکلات صنعت تایر چیست؟
سوار شدن بر روی موج فناوری‌های روز دنیا مهمترین چالش و دغدغه صنعت تایر کشور است؛این در حالی است که برخی از شرکت‌های تولیدکننده تایر کشور هم اکنون به دلیل جاماندگی از فناوری‌ها و تغییرات روز دنیا در مرز بودن یا نبودن قرار گرفته اند. این شرکت‌ها برای بقا نیازمند سرمایه‌گذاری‌های عظیم هستند. اما در مورد سایر شرکت‌هایی که به فناوری‌های روز دنیا به نوعی متصل شده اند و در حال تولید تایرهای با کیفیت هستند،به نظر می‌رسد که موضوع ارتباط با فناوری و به روز شدن بر مبنای تغییرات سریع دانش در این حوزه به دلیل وجود برخی تحریم‌ها مهمترین دغدغه این شرکت‌ها محسوب می‌شود؛ البته یکی از مواردی که صنعت تایر ایران را آزار می‌دهد بحث واردات است؛بازار تایر کشور ما یک بازار داخلی است و هنوز صادرات به معنای واقعی در این صنعت سازماندهی و سیستماتیک نشده؛ بنابراین ما در بازار تقاضای حدود 350 هزار تنی قرار گرفتیم که خود صنعت تایر اگر به روز رسانی بشود وبتواند ماشین آلات خود را به نوعی به روز رسانی کند و به ظرفیت اسمی برساند می‌تواند کل تقاضای موجود در بازار داخلی را تامین کند. هر چند تقاضا برای برخی تایرهای خاص مورد نیاز خودروهای خاص و لوکس وجود دارد اما صنعت تایر ایران هنوز به فناوری تولید این تایرها مجهز نشده است و تنها در این بخش متناسب با نیازمندی موجود،احساس نیاز به واردات وجود دارد.متاسفانه در حال حاضر تایرهایی به بازار ایران وارد می‌شود که شرکت‌های تایر ساز به اندازه کفایت بازار داخلی و حتی بیش از نیاز بازار داخل این تایرها را تولید می‌کنند.این در حالی است که باوجود اینکه برآورد دقیقی از میزان قاچاق تایر وجود ندارد اما تخمین زده می‌شود که زیر5هزارتن تایر در سال از طریق قاچاق به کشور وارد می‌شود؛100 هزار تن نیز از طریقواردات رسمی!
برای ارتقای صنعت تایر کشور چه انتظاراتی از مسئولان دارید؟
انتظار داریم دولت مجوز هیچ طرح توسعه صنعت تایر را بدون دریافت مجوز از مرکز تحقیقات صنایع لاستیک صادر نکند؛اگر قرار است در صنعت تایر توسعه‌ای صورت بگیرد باید منطبق با سند چشم انداز توسعه صنعت تایر باشد و از سوی این مرکز مورد ارزیابی و تحقیق قرار بگیرد.موضوع دوم در خصوص واردات است؛در این زمینه نیز لازم است مسئولان و سازمان‌های مرتبط بپذیرند تایرهای وارداتی برای تخمین کیفیت باید به مرکز تحقیقات صنایع لاستیک ارائه شود؛این در حالی است که هم اکنون کمتر از 5 درصد نمونه‌های وارداتی برای تخمین کیفیت به مرکز تحقیقات ارائه می‌شود.متاسفانه هم اکنون برخی از آزمایشگاه‌هایی که تایرهای وارداتی برای تضمین کیفیت به آنها ارائه می‌شوند از دستگاه‌های مورد نیاز برخوردار نیستند و قادر به ارزیابی دقیق کیفیت تایرهای وارداتی نیز نیستند.این موضوع مشکلات بسیاری را برای مصرف کنندگان ایجاد می‌کند.
بر اساس آمارهای اعلام شده، سالانه به ازای هر نفر یک تایر خودرو فرسوده می شود که زباله پرحجم و به لحاظ زیست محیطی خطرناک است. سال هاست که در کشورهای پیشرفته از بازیافت این زباله محصولات مفیدی تولید می‌شود. جایگاه این صنعت در کشور ما چگونه است؟
تایر به‌دلیل مواد بکاررفته در آن ماندگاری بالغ بر صد سال در محیط زیست دارد؛ یعنی برای زیست تخریبی مدت صد سال زمان نیاز دارد لذا بایستی حتما فرآیند بازیافت روی آن صورت پذیرد؛محصولات بازیافت تایر شامل پودر لاستیک و کائوچوی بازیافتی یا ریکلیم می باشند که در صنایع تایر سازی و آسفالت و کف پوش مورد استفاده قرار می گیرند؛همچنین در برخی صنایع مانند سیمان از تایرهای فرسوده به‌عنوان سوخت استفاده می شود؛در ایران تعدادی واحد تولید پودر لاستیک داریم که البته همه آنها فعال نیستند و با تمام ظرفیت کار نمی کنند چرا که هم مسئله جمع آوری تایرهای فرسوده را دارند و هم اینکه محصولات بازیافت تایرهای فرسوده هنوز در صنایع پایین دستی توسعه پیدا نکرده اند؛ باید در قانون جامع پسماند نگاه ویژه ای به صنایع بازیافت تایر صورت پذیرد و مشوق‌ها و انگیزه‌هایی برای صنایع بازیافت و صنایع مصرف کننده محصولات بازیافتی در نظر گرفته شود؛نقش سازمان محیط زیست و سازمان بازیافت شهرداری‌ها در این خصوص بسیار مهم است.
منبع: دنیای اقتصاد
