در گفتگو با نایب رئیس اول انجمن ملی صنایع پلاستیک ایران مطرح شد

این کشور حداقل مزیت را در مورد خوراک و مواد اولیه داشته ‌است اما ایران با وجود داشتن خوراک ارزان قیمت نتوانسته آن طور که باید و شاید در صنعت رشد کند. مهندس بیوک آقا صحاف امین می گوید: یکی از مشکلات عمده واحدهای تولیدی فعال عملکرد غیر صحیح و کارشناسانه سایت بهین یاب است به طوری که میزان سهمیه هر شرکت جهت دریافت مواد اولیه در بورس از روی میزان مواد اولیه درج شده در سایت بهین یاب انجام می شود.

نایب رئیس اول انجمن ملی صنایع پلاستیک ایران، تصریح می کند: بدون شک ورود شرکت های پتروشیمی خارجی به بازار بورس کالا کاسه کوزه شرکت های پتروشیمی ایرانی را جمع می کند.

رییس کمیسیون بازرگانی انجمن ملی صنایع پلاستیک ایران، اظهار می کند: صنایع ترکیه ۲۰ درصد مواد اولیه مورد نیاز خود را ارزانتر از تولیدکنندگان داخلی از شرکت های پتروشیمی ایرانی خریداری می کنند که این امر باعث از دست رفتن بازار صادراتی لوله ایران به ترکمنستان شده است.

با او درباره این موضوع و موضوعاتی چون چالش خروج پتروشیمی ها از بورس کالا و متولی اصلی برخورد با تخلفات شرکت های پتروشیمی به گفت‌و‌گو نشستیم که ماحصل آن بدین شرح است:

سایت بهین یاب باید اصلاح شود/ رانت واحدهای تولیدی غیر فعال با کارگزاران بورس

چالش‌های صنایع پایین‌دستی پتروشیمی در بورس کالا را شرح دهید؟

مکانیزم بازار بورس از نظر عرضه کالا در تالار بورس با مشکل فنی مواجه نیست، اما به شرط اینکه تولیدکنندگانی که کالای خود را در بازار بورس عرضه می کنند رقابت سالمی با یکدیگر داشته باشند.

در حال حاضر صنایع پایین دستی پتروشیمی با دو چالش عمده در بازار بورس کالا مواجه هستند:

۱.شاخصی که در بورس کالا براساس آن اجازه خرید به متقاضیان داده می شود، شاخص غلطی است که طرح بهین یاب نام دارد.

ظرفیت های تولیدی صنایع در سایت بهینه یاب وزارت صنعت، معدن و تجارت آورده شده است که براساس آن ظرفیت ها اجازه خرید مواد اولیه به واحدها در بورس کالا داده می شود.

هم اکنون تمام صنایع پایین دستی پتروشیمی به دلیل رکود اقتصادی فعال نیستند که متاسفانه شرکت های غیرفعال که دارای ظرفیت بالای تولید در پروانه بهره برداری خود هستند با برخی از کارگزاران بورس زد و بند می کنند به طوری که این شرکت های غیرفعال اقدام به واگذاری سهیمه خود به برخی از کارگزاری های بورس کرده و این کارگزاران هم با سهیمه آن واحدهای تولیدی غیرفعال در تالار بورس حاضر شده و اقدام به خرید مواد اولیه از بورس کالا می کنند، سپس مواد اولیه را با قیمت بالاتر به دلالان فروخته و دلالان هم با دپوی مواد در انبارهای خود، به مرور زمان مواد اولیه را با قیمت های بالاتر در بازار آزاد به واحدهای تولیدی فعال با ظرفیت تولیدی پایین می فروشند.

در بسیاری از کشورهای دنیا هر واحد تولیدی مواد اولیه مورد نیاز خود را با هر میزان مصرفی می تواند از بورس کالا خریداری کند، اما در بازار بورس کالای ایران تعادلی بین عرضه و تقاضا و رقابت بین واحدهای تولیدی وجود ندارد.

 مقرر شده بود که سایت بهین یاب وزارت صنعت، معدن و تجارت اصلاح شود، اما تاکنون این امر محقق نشده است.

۲.متاسفانه شرکت های پتروشیمی گریدهای تولیدی خود را با یکدیگر مهندسی عرضه و تقاضا می کنند، به عبارتی در زمان هایی که صنایع تولیدی برحسب نیاز فصلی به نوعی از گرید احتیاج دارند، آن نوع گرید از سوی شرکت های پتروشیمی به میزان کافی در بورس کالا عرضه نمی شود که این امر باعث کاهش حجم عرضه نسبت به حجم تقاضا در بورس کالا شده که به دنبال آن گرید موردنظر بین ۲۰ تا ۳۰ درصد بالاتر از قیمت پایه بورس خرید و فروش می شود که این امر به نفع شرکت های پتروشیمی عرضه کننده مواد خواهد بود زیرا با کاهش حجم عرضه نسبت به حجم تقاضا باعث افزایش قیمت پایه در بورس کالا می شوند.

لزوم ورود شرکت های پتروشیمی خارجی در بازار بورس کالا

برای بالانس شدن عرضه و تقاضا محصولات پتروشیمی در بورس کالا چه راهکاری در نظر دارید؟

اگر در ایران اجازه داده می شد که شرکت های پتروشیمی خارجی وارد بازار بورس کالا شوند و در کنار شرکت های پتروشیمی داخلی مواد اولیه در تالار بورس عرضه کنند، دیگر این نوع مشکلات برای صنایع پایین دستی پتروشیمی بوجود نمی آمد.

تعداد شرکت های پتروشیمی در ایران بسیار محدود است، بنابراین با ورود شرکت های پتروشیمی خارجی انحصار از بین رفته و این شرکت ها دیگر نمی توانستند با یکدیگر تبانی کرده و یک نوع گرید خاص موردنیاز صنایع پایین دستی را با حجم پایین عرضه کنند تا با قیمت بالاتری در بورس کالا بفروشند.

خروج پتروشیمی ها از بورس کالا را چطور ارزیابی می کنید؟

شرکت های پتروشیمی با همبستگی میان خود انحصاری را در بازار ایجاد کرده اند که این امر باعث شده که قیمت مواد اولیه داخلی گران تر از قیمت مواد اولیه خارجی برای صنایع پایین دستی باشد.

با توجه به اینکه شرکت های پتروشیمی خود نمی خواهند همانند شرکت های پتروشیمی سایر کشورها به دور از زد و بند و رانت فعالیت کنند و همچنین قانون لازم الاجرایی هم درکشور وجود ندارد، بنابراین خروج پتروشیمی ها از بورس کالا باعث تشدید رانت و فساد می شود.

چرا شرکت های پتروشیمی در تامین مواد اولیه صنایع پایین دستی همکاری نمی کنند؟

تنها سوالی که ایجاد می شود این است که صاحبان اصلی پتروشیمی ها چه اشخاصی هستند؟ معمولا شرکت های پتروشیمی خصولتی هستند که مدیران تعداد محدودی از آن ها دولتی و مابقی از طرف مجمع عمومی تعیین می شوند که معمولا مدیران شرکت های سرمایه گذاری، بازنشستگی و بانک ها بوده که متاسفانه این افراد به دنبال کسب سود بالا هستند.

اگر فضای رقابتی بین شرکت های پتروشیمی ایرانی با شرکت های پتروشیمی خارجی در بورس کالای ایران برقرار شود، بدون شک دیگر شاهد اینگونه مشکلات نخواهیم بود.

به عنوان مثال هرساله استفاده از ظروف یک بار مصرف در ایام ماه محرم و صفر به ویژه روزهای تاسوعا، عاشورا و اربعین بسیار زیاد است که متاسفانه شرکت های پتروشیمی از یک ماه قبل از شروع این ایام اقدام به کاهش عرضه گرید ظروف یک بار مصرف در بورس کالا می کنند به طوری که مواد خام در داخل بازار بورس کمیاب شده و با ایجاد فضای رقابتی برای خرید، باعث افزایش قیمت مواد اولیه و درنهایت محصول نهایی می شوند.

کاهش چشمگیر صادرات لوله و اتصالات پلی اتیلن ایران به آسیای میانه

در حال حاضر صادرات محصولات صنایع پایین دستی پتروشیمی با چه مشکلاتی مواجه است؟

متاسفانه در حال حاضر بسیاری از تولیدکنندگان داخلی نمی توانند صادرات قابل توجهی داشته باشند، زیرا اطلاعات کافی و دقیق در رابطه با حجم عرضه و قیمت مواد اولیه مورد نیاز خود در بورس کالا ندارند که براساس آن برنامه ریزی برای تولید و به دنبال آن صادرات کنند.

برای صادرات یک محصول باید چندین ماه زمان گذاشت تا علاوه بر بازاریابی مناسب و دقیق، قیمت محصول نهایی برای فروش به مشتریان خارجی هم تثبیت شود به همین منظور تا زمانی که قیمت مواد اولیه مشخص نیست بدون شک نمی توان صادرات خوبی داشت.

در سنوات گذشته صنایع پایین دستی پتروشیمی صادرات قابل توجهی به کشورهای همسایه از جمله عراق و افغانستان داشتند که در حال حاضر حجم صادرات بسیار کاهش پیدا کرده است، زیرا هیچ گاه پایه قیمتی و زمان مناسبی برای دریافت مواد اولیه از پتروشیمی ها در دست نداشتند.

مواد اولیه که صنایع ترکیه برای تولید لوله های آب آشامیدنی و آبرسانی شهری از پتروشیمی های ایران خریداری می کنند نزدیک به ۱۵ تا ۲۰ درصد ارزانتر از قیمتی است که در داخل ایران به تولیدکنندگان داده می شود.

سنوات گذشته انجمن تولیدکنندگان لوله و اتصالات پلی اتیلن ۲۵۰ میلیون دلار صادرات لوله به کشورهای آسیانه میانه و ترکمنستان داشت که در حال حاضر دیگر نمی توان در این کشورها رقابت کرد، زیرا صنایع ترکیه مواد اولیه پتروشیمی های ما را ارزانتر از انجمن تولیدکنندگان لوله و اتصالات پلی اتیلن ایران خریداری می کنند و در نتیجه قیمت محصول نهایی در کشور ترکیه ارزان تر از ایران خواهد بود، بنابراین برای تجار ترکمنستان و کشورهای آسیانه میانه واردات لوله از کشور ترکیه به صرفه تر است.

نظرتون درباره صادرات محصولات پتروشیمی چیست؟

صنایع پایین دستی مخالف صادرات محصولات پتروشیمی نیستند، به طوری که شرکت ها پتروشیمی پس از تامین نیاز داخلی می توانند مابقی محصولات تولیدی خود را صادر کنند، منتها هیچ الزام قانونی وجود ندارد به طوری که پتروشیمی ها صادرات را به فروش در داخل کشور ترجیح می دهند.

بازار خرید مواد اولیه قبل از تحریم ها

قبل از تحریم ها مواد اولیه مورد نیاز خود را با قیمت مناسب از کشورهایی مانند آلمان،اسپانیا و کره خریداری می کردیم به طوری که ابتدا کالا وارد کشور می شد و سپس طی مدت زمان سه تا چهار ماه از طریق اعتبارات اسنادی پول کالا پرداخت می شد، اما در حال حاضر به دلیل تحریم ها و عدم گشایش اعتبارات اسنادی نمی توان کالای مورد نیاز خود را از کشورهای خارجی تامین کنیم و مجبوریم از پتروشیمی های داخلی به صورت نقدی خریداری کنیم به طوری که ابتدا پول کالا پرداخت می شود و سپس پس از گذشت بیش از ده روز مواد اولیه در اختیار ما قرار می گیرد که قیمت آن بیشتر از قیمت مواد اولیه خارجی و کیفیت آن پایین تر از کیفیت مواد اولیه خارجی است.

براساس ماده ۳۷ قانون حمایت از تولید، محصولات تولیدی مختلف باید در تالار داخلی بورس کالای ایران عرضه شود و در صورت نبود تقاضا، مجوز صادراتی دریافت کنند، آیا تصویب و ابلاغ این ماده قانونی درخصوص محصولات پتروشیمی صدق نمی کند؟

ماده ۳۷ قانون حمایت از تولید،محصولات پتروشیمی را هم شامل می شود، اما متاسفانه شرکت های پتروشیمی با راه و روش های مختلف قانون را دور می زنند.

به عنوان مثال ظرفیت تولید گرید لوله و اتصالات پی وی سی و لوله و اتصالات پلی اتیلن شرکت های پتروشیمی بیشتر از ظرفیت مصرف صنایع پایین دستی است، بنابراین بدون شک شرکت های پتروشیمی باید صادرات داشته باشند، منتها ناهماهنگی بین زمان مصرف و صادرات مواد اولیه وجود دارد.

متاسفانه شرکت های پتروشیمی مشتریان خود را به هیچ عنوان نمی شناسند به عبارتی پتروشیمی ها نمی دانند که صنایع پایین دستی مواد اولیه را در چه تاریخی از سال و چه میزان نیاز دارند؟ بنابراین شرکت های پتروشیمی همانند پتروشیمی های خارجی باید مطالعات دقیق و کافی درخصوص عملکرد صنایع پایین دستی داشته باشند به طوری که با برنامه ریزی مناسب در زمان هایی که مصرف یک نوع گرید خاص از سوی صنایع پایین دستی کم است،اقدام به صادرات کنند و در زمان های پیک مصرف مواد داخلی، صادرات را کاهش دهند.

پتروشیمی ها مصوبه شورای رقابت را دور می زنند

مقرر شده است که شورای رقابت به موضوع قیمت مواد اولیه رسیدگی کند، منتها شرکت های پتروشیمی از راه و روش های مختلف برای عدم اجرای مصوبه شورای رقابت استفاده می کنند.

به عنوان مثال شرکت های پتروشیمی با دلالان بازار زد و بند کرده به طوری که در فصلی از سال یک نوع ماده اولیه را در حجم بالایی در بورس کالا عرضه می کنند که بیشتر از نیاز داخلی است در نتیجه ماده اولیه به دلیل عدم تقاضا در بورس کالا به مرحله مچینگ وارد می شود و در این مرحله دلالان اقدام به خرید آن در حجم بالا می کنند، سپس شرکت های پتروشیمی در زمان نیاز صنایع پایین دستی به آن نوع ماده اولیه اقدام به تولید نکرده و در این راستا دلالان مواد اولیه را با سود بسیار بالا به تولیدکنندگان داخلی در بازار آزاد می فروشند.

نرخ مواد اولیه ۲۰ درصد گران تر از قیمت پایه بورس است

قیمت پایه مواد اولیه در بورس کالا نرخ مناسبی است که با قیمت های بین المللی تفاوت فاحشی ندارد، منتها پتروشیمی ها با مهندسی عرضه و تقاضا و با عرضه کم و نامناسب مواد اولیه در بورس کالا به گونه ای بازار را تحت شعاع قرار می دهند که مواد اولیه که با قیمت پایه در بورس کالا عرضه شده با رقابت خریداری شوند یعنی کالا ۷ تا ۲۰ درصد بیشتر از قیمت پایه بورس فروخته می شود به عنوان مثال در هفته اول آبان ماه سال جاری از ۷۷ کالای پتروشیمی نزدیک ۴۴ تا با رقابت در بورس کالا خریداری شد.

آیا متولی نظارت بر قیمت مواد اولیه در بورس کالا فقط شورای رقابت است؟

بله. نماینده ای از سوی انجمن ملی صنایع پلاستیک از طرف اتاق صنایع و معادن بازرگانی ایران در جلسات شورای رقابت حضور دارد که امیدوارم شورای رقابت نظم و انضباطی به قیمت مواد اولیه در بورس کالا دهد، اما معتقدم تا زمانی که پتروشیمی ها نخواهند همانند سایر تولیدکنندگان پتروشیمی در دیگر کشورهای جهان فعالیت داشته باشند هر گونه بخشنامه و دستورالعملی برای آن ها صادر شود، راهی برای دور زدن قانون و مصوبه شورای رقابت پیدا می کنند.

به طورکلی چنانچه مواد اولیه با رقابت سالم و آزاد در بورس کالا عرضه شود ناخودآگاه قیمت مواد در بازار تعیین می شود، اما متاسفانه با اینگونه انحصاری که در تولید مواد اولیه بوجود آمده تقریبا بورس کالا خاصیت خود را از دست داده است اما اگر پتروشیمی ها از بورس کالا خارج شوند صنایع پایین دستی نمی دانند که پتروشیمی ها مواد اولیه را با چه قیمتی و به چه اشخاصی می فروشند؟

در ایران خریداران به دنبال پتروشیمی ها هستند!

چرا رئیس و معاونان سازمان بورس کالا نظارت و برخوردی درخصوص تخلفات شرکت های پتروشیمی ندارند؟

در همه جای دنیا به این صورت است که تولیدکنندگان کالای خود را در بورس عرضه می کنند و مصرف کنندگان هم کالای مورد نیاز خود را خریداری می کنند که این عملکرد باعث شفافیت در مباحث مالیاتی می شود، اما الزام در خصوص خرید از بورس کالا وجود ندارد.

 عرضه مواد اولیه شرکت های پتروشیمی خارجی در بورس کالای آن ها به حدی بالا است که این شرکت ها به دنبال مشتری برای فروش کالای خود هستند، اما در ایران تاکنون خریداران به دنبال پتروشیمی ها بوده اند.

کوتاهی سازمان بورس کالا در خصوص ورود قراردادهای بلندمدت

علاوه بر ورود شرکت های پتروشیمی خارجی در بورس کالا و نظارت شورای رقابت بر قیمت مواد اولیه چه راهکار دیگری برای تعادل بین سطح عرضه و تقاضا مواد اولیه پتروشیمی ها در بورس کالا در نظر دارید؟

پیشنهاد دادیم که شرکت های پر مصرف که اجرای پروژه های ملی را در دستور کار خود دارند، مواد اولیه مورد نیاز را با انعقاد قرار دادهای بلندمدت از طریق بورس کالا از شرکت های پتروشیمی خریداری کنند که این امر باعث می شود که تولید کنندگان داخلی با برنامه ریزی مناسب علاوه بر تامن نیاز داخلی، صادرات هم داشته باشند.

آیا پتروشیمی ها انعقاد قرار داد بلندمدت با صنایع پایین دستی در بورس کالا را قبول کرده اند؟

پتروشیمی ها مخالفتی ندارند، اما تاکنون ساز و کار این طرح از سوی سازمان بورس کالا مشخص و اجرایی نشده است.

آیا متولی اصلی برخورد با تخلفات شرکت های پتروشیمی دولت است؟

تا به امروز بیشترین ضرر را دولت متحمل شده است، زیرا در بخش کشاورزی و  صنعت آب کشور طرح سیستم های آبیاری تحت فشار دولتی است، بنابراین زمانی که کسری در تامین مواد اولیه در بورس کالا ایجاد می شود دولت خود باید مواد اولیه را با قیمت بالاتر از پایه بورس در بازار آزاد خریداری کند.

 به عنوان مثال بودجه اجرای طرح سیستم های آبیاری تحت فشار در لایحه بودجه کشور ثابت است، بنابراین زمانی که قیمت مواد اولیه به دلیل کمبود در بورس کالا افزایش چشمگیری پیدا کند بدون شک مساحت کمتری در اجرای طرح سیستم های آبیاری تحت فشار پوشش داده می شود. به طور کلی دولت همیشه با کسری بودجه برای اجرای طرح های عمرانی به دلیل تخلفات شرکت های پتروشیمی مواجه است.