مرجع پلیمر در بازار ایران به نقل از ایرنا: بروز انواع مشکلات زیست محیطی در کشور، توجه سیاستگذاران و مسئولان بخش های مختلف به وضع قوانین مناسب و تشویق صاحبان صنعت به سرمایه گذاری در تکنولوژی سبز به منظور مدیریت پسماندهای صنعتی مضر برای طبیعت را بیش از پیش ضروری ساخته است. کم نیست خبرهایی که هر ازچندگاهی قصه بی‌مهری به طبیعت را برایمان یادآوری می کند و شنیدن آنها قلب هر انسان دوستدار محیط زیست را جریحه دار می کند.
همین دو سال پیش بود که بیش از ۲ میلیون قطعه ماهی در فاجعه ای زیست محیطی در سد فشافویه شهرستان ری به دلیل ورود فاضلاب خام شهرک صنعتی به این سد تلف شدند.
رئیس اداره محیط زیست شهرستان ری در آن برهه دلیل این اتفاق را ورود فاضلاب خام شهرک صنعتی واوان به سد ۲۰۰ هکتاری فشافویه اعلام کرد و گفت: پیش از این فاضلاب خام شهرک صنعتی واوان با کانال آبی مخلوط و به ترتیب به دریاچه شهرک سینمایی دفاع مقدس و بعد سد فشافویه وارد می شد که با قطع این کانال آب، فاضلاب خام به طور مستقیم وارد این سد شده و منجر به افزایش شدید آلودگی و ایجاد فاجعه زیست‌محیطی در منطقه شده است.
همچنین ورود حجم بالایی از فاضلاب های صنعتی استان های جنوبی کشور به خلیج فارس، مشکل زیست محیطی اغلب شهرک های صنعتی و کم توجهی به تصفیه فاضلاب و استانداردهای زیست محیطی، ورود فاضلاب ها و پساب‌های صنعتی به زمین های کشاورزی و از همه دردناک تر ورود فاضلاب های عفونی بیمارستان ها و مراکز درمانی نقاط مختلف کشور به رودخانه ها و دریاها محیط زیست کشورمان را با بحران جدی مواجه کرده است.
اما چند سالی است که دانشمندان و مهندسان علم شیمی برای رفع آلودگی های زیست محیطی به واژه جدیدی تحت عنوان«شیمی سبز» رسیده اند که بهره گیری از راهکارهای مهندسی و تکنولوژیک ارائه شده در این روش به طور حتم گام مهمی در کاهش هرچه بیشتر معضلات زیست محیطی است.
شیمی یا همان کیمیا به عنوان علم و دانش تبدیل مواد کم ارزش به مواد ارزشمند از قدیم نقش بسیار اثرگذاری در پیشرفت تمدن انسان داشته است و جایگاه این علم در اقتصاد و زندگی آدمی روز به روز پر رنگ تر شده است که البته همزمان با این پیشرفت ها، این دانش، آسیب ها و خطراتی هم برای سلامتی و محیط زیست انسان به همراه داشته است.
شیمیدان ها طی سال ها کوشش و پژوهش، مواد خاصی از طبیعت برداشت و آن را به مواد دیگری تبدیل کرده اند که سلامت انسان و محیط زیست را به چالش کشیده اند، به طوری که این مواد دیگر به سادگی به چرخه طبیعی مواد باز نمی گردد و سال های طولانی بصورت زباله های بسیار مضر و همیشگی در طبیعت باقی خواهند ماند.
شاید امروزه تاثیر علم شیمی در پیشرفت های تکنولوژیکی بشر بخصوص در بخش انرژی هسته ای، نفت، گاز، پتروشیمی، صنعت دارو، پلاستیک، سازه‌های جدید فایبرگلاس و بخش عظیمی از صنایع بر کسی پوشیده نباشد. از سوی دیگر هم ریشه بسیاری از فجایع زیست محیطی در عصر کنونی در پساب ها و پسماندهای باقیمانده از تولید انواع و اقسام مواد شیمیایی است.
همین دلیل کافی بود که سازمان ملل متحد سال ۲۰۱۱ میلادی را سال جهانی شیمی نامگذاری کند تا ضمن معرفی اهمیت علم شیمی و جذب نخبگان به این علم، تبعات زیانبار مواد شیمیایی برای محیط زیست را به صنایع گوشزد کند.
شیمی سبز یا همان شیمی فلسفه تحقیقاتی شیمی و مهندسی شیمی است که هدف آن طراحی فرایندهایی برای تولید محصولاتی است که با محیط زیست سازگار بوده و ضمن به حداقل رساندن خطرات ناشی از مواد شیمیایی و آلاینده ها، به دنبال کاهش و جلوگیری از آلودگی در محیط زیست است، بنابراین هدف نهایی شیمی سبز، افزایش کیفیت زندگی در کره خاکی بصورت تمیزتر و ایمن تر است.
در ایران هم نظر به اهمیت حفظ محیط زیست از ضایعات مواد پلیمری و ضرورت پرداختن به تحقیقات مرتبط با کاهش خطرات زیانبار آلودگی های ناشی از این مواد جدا از اقدامات اولیه ای که در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای معرفی فرایندها شکل گرفته است، کمیته ای هم تحت عنوان کمیته سبز در پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران تاسیس شده است.
اما با وجود این که بحث های شیمی و تکنولوژی سبز در بسیاری از کشورها از جمله آلمان، آمریکا، کانادا، چین و سوئد پیشرفت های محسوسی داشته است، این فرایندها در کشورمان که با انواع و اقسام مخاطرات زیست محیطی دست و پنجه نرم می کند، هنوز ناشناخته است.
یک استاد دانشکده مهندسی شیمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر با اشاره به این که وضع دفع آلاینده‌ها در کشورمان به هیچ وجه مناسب نیست، ضرورت استفاده مناسب از تکنولوژی سبز را به منظور کاهش هرچه بیشتر مخاطرات زیست محیطی مورد تاکید قرارداده و ضعف قوانین و نبود فناوری را مشکل ایران در حوزه استفاده از تکنولوژی سبز می داند.
بابک بنکدارپور با بیان این که هدف شیمی سبز یا همان مهندسی شیمی طراحی فرایندهایی برای تولید محصولاتی است که با محیط زیست سازگار است،می گوید: این فناوری ضمن به حداقل رساندن خطرات ناشی از مواد شیمیایی و آلاینده‌ها به دنبال کاهش و جلوگیری از آلودگی در محیط زیست است، بنابراین هدف نهایی شیمی سبز، افزایش کیفیت زندگی در کره خاکی بصورت تمیزتر و ایمن تر است.
وی می افزاید: در بحث شیمی سبز محصولات شیمیایی باید طوری ساخته شوند که بصورت ایده آل هیچگونه و در شرایط عادی با پساب و پسماند بسیار محدود از صدمه کمتری به محیط زیست برخوردار باشند، مانند محصولات صنایع پتروشیمی و نفتی و تمام محصولاتی که پایه آنها شیمی است. این استاد دانشگاه با بیان اینکه چرخه تولید بسیاری از محصولات همراه با مقداری ضایعات، پسماند و پساب است، می گوید: این گونه مواد نباید در محیط زیست رها شود و تا حد امکان باید بازیافت و رقیق شوند.
وی درادامه با اذعان به این که تنها کاری که در حوزه تکنولوژی سبز در ایران می شود، تصفیه فاضلاب های عمومی برای جلوگیری از آسیب رسانی به طبیعت است، استفاده از این نوع تکنولوژی در کشورمان را در بخش های مختلف صنعتی به منظور کاهش شدت آسیب رسانی به محیط زیست بسیار ضروری می داند.
نامبرده اظهارمی دارد: بسیاری از مراکز صنعتی کشورمان از یک سو به دلیل نبود قوانین و جرائم سختگیرانه و از یک طرف به جهت نبود بهره‌مندی از تکنولوژی و فناوری‌های روز دنیا محیط زیست کشور را آلوده تر می کنند.
وی همچنین می گوید: تا زمانی که بخش صنعت کشورمان به دلیل اینکه با مشکلات اساسی تری مواجه و از سودآوری لازم برخوردار نیست، تکنولوژی سبز را فقط یک نیاز ثانویه و حرکت لوکس می داند و انگیزه لازم برای استفاده از این نوع تکنولوژی وجود نخواهد داشت.
بنکدارپور در ادامه با بیان اینکه تولید علم و فناوری در جهان امروزی یکی از وظایف خطیر دانشگاه ها محسوب می شود، می گوید: این وظیفه جامعه علمی کشور است که با توجه به موقعیت خود خارج از مسائل سیاسی، فرهنگی و اقتصادی به دنبال رفع مشکلات کشور باشد.وی در عین حال با بیان این که دانشگاه‌ها هم به منظور اقدامات علمی و پژوهشی خود با مشکلاتی از جمله تامین بودجه مواجه هستند، اضافه می‌کند: با حداقل امکانات نمی‌توان در حوزه های مختلف علمی از جمله شیمی سبز و تکنولوژی های مربوطه به پیش رفت و این نیازمند ارزش قائل شدن برای پژوهش و تحقیق است.
استاد دانشکده مهندسی شیمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر با اشاره به این که طی ماه های اخیر یک کار پژوهشی از سوی دانشگاه صنعتی امیرکبیر در حوزه آشنایی با واحدهای درسی و ساختار دانشگاه های درجه یک دنیا انجام شده است، ادامه می دهد: با انجام این کار پژوهشی مشخص شد که همگام با نیازهای جامعه و پیشرفت های صنعتی، دروس دانشگاهی هم متحول شده است.
وی با بیان این که برنامه های درسی و واحدهای دانشگاهی در مقطع کارشناسی یا بالاتر در رشته شیمی نسبت به سایر کشورهای پیشرفته خیلی به روز نشده است، تصریح می کند: در طول ۳۰ سال گذشته تنها پس از انقلاب فرهنگی اصلاحات جزئی در تعدادی از واحدها و رفرنس ها صورت گرفت.
این کارشناس با اشاره به اخذ مدرک کارشناسی رشته مهندسی شیمی از یکی از دانشگاه های انگلیس حدود ۳۰ سال پیش می‌گوید: برنامه ای که دانشگاه های انگلیس در حال حاضر برای سطح کارشناسی مهندسی شیمی تعریف و تنظیم کرده اند، با برنامه دانشگاهی کشورمان بسیار متفاوت است و نظام فعلی آموزشی ایران چندان با ۳۰ سال پیش انگلیس تفاوتی نمی کند.
وی با بیان اینکه به عنوان مثال حدود ۳۰ سال پیش بحث شیمی سبز و تکنولوژی آن دردنیا مطرح نبود، می گوید: این درصورتی است که دانشجویی که امروز لیسانس مهندسی شیمی می گیرد و می‌خواهد در صنعت شیمیایی مشغول بکار شود، با این مفهوم و مباحث مربوطه آشنایی کامل دارد و در ذهنش جا افتاده است. بنکدارپور تصریح می‌کند: در حال حاضر کمیته ای متشکل از کارشناسان و مهندسین شیمی در دانشگاه صنعتی امیر کبیر برای بازنگری و بروز رسانی واحدهای درسی رشته مهندسی شیمی تشکیل شده است.
