8 شریک ایرانی پروژه‌های نفتی مشخص شد

بررسی‌ها نشان می‌دهد که غالب شرکت‌های تایید صلاحیت شده شرکت‌های دولتی یا شبه‌دولتی هستند. با این‌حال هیچ یک از این شرکت‌ها که به‌عنوان شرکای شرکت‌های E&P معرفی شده‌اند تجربه قابل قبولی در حوزه اکتشافی ندارند و غالبا جزو شرکت‌های خدماتی و فنی مهندسی محسوب می‌شوند. این درحالی است که یکی از شروط فعالیت و مشارکت‌ها با شرکت‌های خارجی در قالب قراردادهای جدید نفتی به عنوان یک شرکت E&P عدم فعالیت در کارهای خدماتی و ساخت کالا و تجهیزات صنعت نفت است. بر اساس ماده 4 قالب جدید قراردادهای نفتی، شرکت‌های خارجی علاقه‌مند به حضور در پروژه‌های نفتی ایران تنها با داشتن یک شریک ایرانی حق فعالیت در ایران را دارند. بر همین اساس معرفی شرکای ایرانی یک گام دیگر ایران را به اجرایی شدن قراردادهای نفتی و جذب سرمایه نزدیک کرده است. پیش از این وزارت نفت برنامه داشت که ماه آینده برای جذب سرمایه در 20 پروژه نفتی مناقصه‌ای برگزار کند. با این حال هنوز درخصوص برگزاری این مناقصه تردید‌هایی وجود دارد. هر چقدر تردید‌ها و دودلی‌ها در مسیر اجرایی شدن قراردادهای نفتی بیشتر شود، ایران یک گام از جذب سرمایه و توسعه دورتر می‌شود.

ارزش‌گذاری بر 8 شرکت ایرانی

به گزارش «شانا» به گفته محمدرضا مقدم در فراخوان اولیه 49 شرکت برای مشارکت در پروژه‌های نفتی ایران اعلام آمادگی کرده‌اند که از میان آنها صلاحیت ابتدایی 8 شرکت تایید شده است. این شرکت‌ها عبارتند از پتروپارس، مهندسی و ساختمان صنایع نفت (OIEC)، انرژی دانا، توسعه پتروایران، گروه مپنا (شرکت نفت و گاز مپنا)، قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (شرکت مدیریت طرح‌های صنعتی ایران) و ستاد اجرایی فرمان امام (ره) (شرکت توسعه نفت و گاز پرشیا). به گفته معاون وزیر نفت در امور پژوهش و فناوری شرکت‌های نام برده تنها می‌توانند فعالیت E&P داشته باشند و مجاز به فعالیت در حوزه‌های ساخت کالا و تجهیزات و ارائه خدمات متعارف نفتی (EPC) یا (OSC) نیستند.

آن‌طور که مقدم تشریح کرده است، پیرو فراخوان معاونت امور مهندسی وزارت نفت در ٢٨ اردیبهشت ماه سال جاری، ٤٩ شرکت برای شرکت در این فراخوان اعلام آمادگی کرده و در نهایت ٣٧ شرکت ثبت نام کردند. سپس، معاونت امور مهندسی وزارت نفت، صلاحیت این ٣٧ شرکت را در سه مرحله بررسی کرد. مرحله اول که نام غربالگری برآن گذاشته شده تنها شرکت‌هایی تایید شده‌اند که حداقل ٦٠٠ امتیاز کسب کرده باشند. در مرحله دوم به‌عنوان پیش ارزیابی شرکت‌ها با کسب حداقل ٥٠٠ امتیاز پذیرفته شده‌اند و قبولی در مرحله نهایی که مرحله ارزیابی کیفی نام دارد نیازمند کسب حداقل 300 امتیاز بوده است. مقدم در حالی این سه مرحله ارزیابی و غربالگری شرکت‌های E&P را تشریح کرده است که کوچک‌ترین توضیحی درخصوص شیوه امتیاز دهی و اعداد و ارقامی که اعلام کرده، نداده است.

به هر حال، پس از این سه مرحله ارزیابی تنها 8 شرکت توانستند حدنصاب‌های لازم را کسب کنند. ٢٠ شرکت در همان مرحله نخست ارزیابی با کسب کمتر از ٥٠٠ امتیاز، از چرخه ارزیابی خارج شده‌اند و به ٩ شرکت باقیمانده نیز فرصت ٢ ماهه‌ای داده شده تا در صورتی که بتوانند تمهیدات لازم را بیندیشند، مجددا ارزیابی شده و به فهرست شرکت‌های ایرانی برای فعالیت در قالب شرکت‌های E&P اضافه شوند. به گفته معاون وزیر نفت، از میان این ٩ شرکت، دو شرکت در مرحله نخست ارزیابی (غربالگری) نتوانستند حدنصاب ٦٠٠ امتیاز را کسب کنند، اما از آنجا که بیش از ٥٠٠ امتیاز کسب کردند، فرصت دوباره‌ای در اختیارشان قرار داده شده؛ همچنین دو شرکت به‌صورت مشارکتی در این فراخوان حضور یافتند در حالی که ادغام آنها به شکل رسمی صورت نگرفته بود. چهار شرکت نیز امتیاز لازم از مرحله غربالگری را کسب کرده اما به حدنصاب لازم در مرحله پیش ارزیابی دست نیافتند و یک شرکت نیز با کسب امتیازهای لازم از دو مرحله غربالگری و پیش ارزیابی، تنها در مرحله پایانی (ارزیابی) حائز امتیاز مدنظر نشد که به این شرکت‌ نیز مهلت ٢ ماهه‌ای داده شده است.

بررسی شرکت‌های تایید شده

هرچند که معاون وزیر نفت اعلام کرده که فهرست منتشر شده نهایی نیست و احتمال اضافه شدن نام برخی شرکت‌ها به آن وجود دارد. با این حال نگاهی به این لیست خالی از لطف نیست. غالب شرکت‌های نامبرده در این لیست شرکت‌های دولتی یا شبه دولتی هستند.

پتروپارس: این شرکت از شرکت‌های تابع نیکو محسوب می‌شود. بر این اساس، پترو‌پارس از زیر‌مجموعه‌های فرعی شرکت ملی نفت بوده و شرکتی دولتی است. پتروپارس از شرکت‌های خدماتی محسوب می‌شود و در بخش ارائه خدمات فنی، مهندسی و جانبی نفت و گاز، در مناطق خشکی و دریایی فعالیت می‌کند اما بیشتر فعالیت پتروپارس محدود به میادین گازی است. سید‌حمید حسینی، یکی از کارشناسان حوزه نفت و گاز درخصوص سابقه کار پتروپارس به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «هر‌چند پتروپارس در طرح‌های اکتشافی تاکنون فعالیت نداشته اما این شرکت به‌عنوان شریک مالی و شرکت خدماتی در بسیاری از پروژه‌های توسعه‌ای میدان گاز پارس جنوبی حضوری موفق داشته است. این شرکت توان مالی خوبی دارد و از این لحاظ می‌تواند با شرکت‌های خارجی مشارکت داشته باشد.»

مهندسی و ساختمان صنایع نفت(OIEC) : به گفته حسینی اویک رهبری کنسرسیوم فازهای 17 و 18 پارس جنوبی را داشته است و تجربه خوبی در مشارکت در طرح‌های نفتی و گازی دارد. با این حال با نگاهی به پورتال سایت این شرکت مشخص می‌شود که تجربه اکتشافی نداشته و تنها به‌عنوان شرکت ارائه‌دهنده خدمات در قراردادهای عمومی حضور داشته است. اویک در یک سال اخیر مذاکراتی با شرکت‌های شل و انی برای مشارکت در طرح‌های نفتی و گازی کشور داشته است.

انرژی دانا: شرکتی کاملاً خصوصی محسوب می‌شود، به گفته حسینی یکی از شرکت‌هایی است که به یقین شرکت‌های خارجی تمایل زیادی برای مشارکت با آن خواهند داشت زیرا علاوه بر اینکه شرکتی خصوصی محسوب می‌شود توان مالی بالایی نیز دارد. از سویی این شرکت برخلاف دیگر شرکت‌های موجود در لیست، تجربه اکتشاف نیز دارد.

شرکت توسعه پتروایران: این شرکت نیز از شرکت‌های خدمات نفت و گازایرانی است، که در زمینه ارائه خدمات سرچاهی و حفاری، تأمین کالا و احداث خطوط لوله انتقال نفت و گاز در مناطق خشکی و دریایی، فعالیت می‌کند. این شرکت مانند پتروپارس از زیر‌مجموعه‌های فرعی شرکت ملی نفت محسوب می‌شود و یکی از شرکت‌های تاسیس شده توسط شرکت نیکو است، با این تفاوت که برخلاف پتروپارس بیشتر در حوزه میادین نفتی فعال است. حسینی با بیان اینکه پترو‌ایران در میادین نفتی فلات قاره فعالیت داشته است از توان خوب مالی این شرکت برای مشارکت با شرکای خارجی خود می‌گوید. به گفته وی در سال‌های 87 تا 88 بحث واگذاری پتروایران به شرکت دانا انرژی مطرح شد اما بعدها سر ارزش‌گذاری این شرکت مشکلاتی ایجاد شد و پتروایران به شرکت نیکو بازگردانده شد.

شرکت نفت و گاز مپنا: مپنا را بیشتر به‌عنوان یک شرکت فعال در ساخت نیروگاه‌ها می‌شناسیم. با این حال مدتی است که این شرکت فعالیت در حوزه نفت و گاز را بیشتر در حوزه حفاری و ساخت تجهیزات این صنعت آغاز کرده است. شرکت مپنا به‌عنوان سهامی عام اداره می‌شود و سهام آن در بازار بورس اوراق بهادر معامله می‌شود. این شرکت در سال‌های اخیر مذاکراتی برای توسعه فاز 11 پارس‌جنوبی داشته است.

قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا: هلدینگی است که سابقه طولانی حضور در پروژه‌های نفتی و گازی کشور را در کارنامه خود دارد. با این حال قرارگاه خاتم همچنان تحت تحریم‌های غرب بوده و اینکه آیا می‌تواند در طرح‌های توسعه‌ای و اکتشافی با شرکت‌های خارجی مشارکت داشته باشد، مبهم است.

سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران: این سازمان را که بیشتر با نام ایدرو می‌شناسیم پیش از انقلاب تاسیس شده است. ایدرو به گفته حسینی در بسیاری از میادین نفتی و گازی کشور حضور داشته و از فعالیت در طرح‌های توسعه‌ای فازهای 19 و 20 و همچنین میادین نفتی غرب کارون به‌عنوان کارنامه این سازمان یاد می‌کند.

شرکت توسعه نفت و گاز پرشیا: از شرکت‌های تابعه ستاد اجرایی فرمان امام‌(ره) محسوب می‌شود. ستاد اجرایی فرمان امام(ره) که با نام گروه توسعه اقتصادی تدبیر فعالیت می‌کند، در بسیاری از طرح‌های نفتی و گازی کشور حضور داشته است. حضور در میدان نفتی یاران، میدان نفتی منصوری و پروژه ساخت خط لوله انتقال گاز به پاکستان از سوابق فعالیت نفتی این ستاد است.