درمان‌های مبتنی بر سلول و مشتقات سلولی برای درمان بیماری‌های کبدی

تا کنون پیوند کبد، مؤثرترین و تنها روش برای درمان مبتلایان به آخرین مراحل بیماری‌های کبدی بوده است. به دلیل کاستی‌هایی مانند تعداد اندک اهداکنندگان سالم، استفاده مادام العمر از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی و پیچیدگی این روش درمانی، درمان‌های مبتنی بر سلول یا محصولات مشتق از سلول، به عنوان روش درمانی جایگزین برای طیف گسترده‌ای از بیماری‌های کبدی مورد توجه قرار گرفته‌اند.

انواع مختلفی از سلول‌ها- مانند هپاتوسیت‌ها، سلول‌های شبه هپاتوسیتی مشتق از سلول‌های بنیادی پرتوان، سلول‌های بنیادی کبدی انسان- و رویکردهای درمانی متنوع – مانند درمان‌های ترکیبی با استفاده از انواع متفاوت سلول‌ها، ارگانوئیدها و استفاده از ساختارهای متشکل از سلول‌ها و پلیمرهای طبیعی و مصنوعی قابل پیوند و یا حتی ماتریکس خارج سلولی سلول‌زدایی شده- پیشنهاد شده‌اند و اثر بخشی آنان با مطالعات پیش بالینی و بالینی مورد ارزیابی قرار گرفته است.

به منظور بررسی وضعیت فعلی درمان‌های مبتنی بر سلول و مشتقات سلولی برای بیماری‌های کبدی، انسیه زحمتکش، دکتر نیکو حسین خان ناظر، دکتر مسعود وثوق و همکارانشان در پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، به همراه پژوهشگرانی از سوئد و بلژیک، به نگارش مقاله مروری پرداختند.

این مقاله مروری به بحث پیرامون چشم‌انداز آینده درمان‌های مبتنی بر سلول‌های شبه هپاتوسیتی مشتق از سلول‌های بنیادی پرتوان، ارگانوئیدهای کبدی و درمان‌های ترکیبی بر پایه این روش‌ها پرداخته است.

پژوهشگران در این مقاله چنین نتیجه‌گیری می‌کنند که کاربرد امیدوارکننده روش‌های مبتنی بر دانش سلول‌های بنیادی، از جمله سلول‌های بنیادی پرتوان القایی با ادغام در روش‌های جدیدی مانند ویرایش ژن، تمایز هدایت شده و فناوری ارگانوئیدها، چشم‌انداز امید بخشی برای ارائه رویکردهای درمانی جدید و مدل‌سازی بیماری‌ها و اختلالات کبدی ارائه می‌کند. این مقاله مروری در نشریه بین المللی Expert Review of Gastroenterology & Hepatology منتشر شده است.