به گزارش مرجع پلیمر در بازار ایران (پلیم پارت) : مواد رنگ دهنده به دو دسته ماده رنگزا و رنگدانه تقسیم می شوند . رنگدانه ها مواد الی یا معدنی ٬ رنگی ٬ سیاه و سفید می باشند که تقریبا به صورت نا محلول در محیط ترکیبی قرار می گیرند . مواد رنگزا بر خلاف رنگدانه ها در طی کاربردشان حل می شوند و ساختار کریستالی خود را از دست می دهند . رنگدانه ها و مواد رنگ زا از لحاظ خصوصیات فیزیکی متفاوت اند در حالی که از لحاظ ترکیب شیمیایی اصلی شبیه می باشند .
مواد رنگ دهنده
در بسیاری از موارد ساختار شیمیایی معمول آن دو یکسان است و یک اسکلت ساختاری می تواند به عنوان رنگدانه یا ماده ی رنگزا عمل کند . عدم انحلال رنگدانه ها شاید ناشی از عدم وجود گروه های محلول کننده در مولکول یا ناشی از ساختار های آلی نامحلول تشکیل شده است . گروه های عاملی کربوکسیلیک و مخصوصا سولفونیک اسید به تشکیل نمک های فلزی نا محلول کمک می کنند .
تشکیل کمپلکس های فلزی بدون استخلاف های مناسب و گروه های محلول کننده ٬ به عنوان مثال گروه های کربون آمید ٬ ممکن است حلالیت ساختار اصلی را کاهش دهد . رنگدانه ها ممکن است در یک محیط به خصوص ٬ نامحلول باشند ولی در محیط دیگر حل شوند .
حلالیت جزئی رنگدانه ها به محیط به کار رفته و شرایط فرآوری ٬ به خصوص دمای فرآوری ٬ بستگی دارد .
خواص کاربردی مهم رنگپانه ها
خواص کاربردی مهم رنگپانه ها از قبیل : دوام رنگی ٬ تبلور مجدد و پایداری گرمایی اغلب توسط بخشی از آن ها که به مقدار کم در محمل به کار رفته حل می شود تعیین می گردد . حلالیت رنگدانه های زرد مونوآزو ٬ از نوع زرد هانسا ٬ در سیستم های رزین آلکید خشک شده در هوا انقدر ناچیز است که نامحلول در نظر گرفته می شوند ٬ این امر استفاده ی همیشگی آن ها را در چنین محیط هایی نشان می دهد .
از آنجا که حلالیت این رنگدانه ها با بالا بردن دما افزایش می یابد ٬ آن ها بطور قابل ملاحظه ای در محمل ها از قبیل سیستم های لاک یا پلاستیک حرکت می کنند . این موضوع باعث رنگ پس دادن و تره شدن می شود .
تمایل شدید به مهاجرت از کاربرد رنگدانه های زرد مونو آزو در شرایط دمایی بالا جلوگیری می کند . خواص رنگی یک محصول در یک محمل به خصوص گاهی با مشکلاتی نظیر تبلور مجدد که از انحلال رنگدانه ها در محیط کاربردش ناشی می شود ٬ مشخص می گردد .
در بعضی از موارد به منظور بهبود بعضی از خواص کاربردی محصول نظیر دوام رنگی و رفتار رئولوژیکی ٬ به رنگدانه ای نیاز است که تا حدی در سیستم رنگپایه اش حل شود .
منبع :
کتاب نانو رنگدانه ها ٬ مولفان : دکتر مسعود صلواتی نیاسری – اعظم سبحانی
