بر همگان روشن است که توسعه بخش بالا دستی و میان دستی صنعت پتروشیمی به تنهایی اشتغال قابل توجه‌ای به جامعه اقتصادی و جویای کار کشور تزریق نخواهد کرد، بلکه با توسعه صنایع تکمیلی و پایین دستی است که اهداف اشتغال زایی در پوشش این صنعت به جایگاه حضور خواهد رسید البته این امر هم خواستار سرمایه گذاری‌های جدید و مدرن در بخش‌های بالا دستی و میان دستی پتروشیمی است.
با گذشت بیش از نیم قرن از عمر صنعت پتروشیمی، توسعه متوازنی بین بخش‌های بالا دستی، میان دستی و پایین دستی آن صورت نگرفته و همین امر هم باعث شده تا عمده محصولات تولیدی این صنعت کاربرد متنوعی در صنایع پایین دستی نداشته باشد.
علاوه بر چالش فوق در حالیکه طی دو دهه گذشته انقلاب تمام عیار تکنولوژیکی و فناوری بر روی تولید محصولات متنوع پلیمری با هدف استفاده از آنها در صنایع تکمیلی پتروشیمی می‌گذرد، اما کشور ما در این زمینه عقب افتادگی قابل توجهی را به دوش می‌کشد.
این موضوع از این لحاظ جای تأسف و تدبیر بی درنگ مسوولان ذی‌ربط را می‌طلبد که ایران بزرگترین مالک ذخایر نفتی و گازی است و نفت خام خود را با قیمتی ارزان به کشورهای دارندۀ جدیدترین تکنولوژی صنعت پتروشیمی فروخته و آنها با پیاده کردن دانش و فن خود، محصول نهایی را با قیمتی گران‌تر به خود ایران و دیگر متقاضیان بازارهای جهانی فروخته و سود گزافی را به جیب می‌زنند.
صنعت پتروشیمی ایران با استفاده از ظرفیت متنوع خوراک‌های گاز و مایع به ویژه متانول، پروپان و نفت‌های سبک و شیرین می‌تواند به راحتی به تولید گریدهای متعدد “پلی پروپیلن” اقدام کند، ولی به گفته مسوولان تحقق این مهم معطل دانش فنی و تکنولوژی روز مانده است.
هم اکنون “پلی پروپیلن” به علت وزن سبک تر، مقاومت شیمیایی و نقطه ذوب بالا در مقایسه با تمامی محصولات پلیمری به ویژه پلیمری اتلین‌های سبک و سنگین خطی به پر طرفدارترین محصول پلیمری جهان تبدیل شده است.
کشورهای پیشرفته صنعتی همانند آمریکا، کره جنوبی، تایوان، چین، روسیه، عربستان سعودی، امارات، عمان کشورهای منطقه آسیای میانه، مرکزی و حوزه قفقاز روز به روز در حال افزایش سرمایه گذاری‌های کلان خود برای تولید گریدهای “پلی پروپیلنی” هستند.
“پلی پروپیلن‌ها” این روزها جایگاه ویژه‌ای در میان شرکت‌های معتبر خودروسازی جهان از جمله خودرو سازان اروپا، آمریکا، ژاپن، کره جنوبی و چین پیدا کرده‌اند، این محصول به منظور جایگزینی با فلزها، کاهش وزن خودرو و در نهایت صرفه جویی گسترده در مصرف سوخت با خیل عظیمی از تقاضا روبرو شده است.
چراغ سبز غول های پلمیری جهان برای تولید پلی پروپیلن در ایران
عده‌ای از سهامداران صنعت پتروشیمی در توجیه این عقب افتادگی؛ تحریم‌های یک دهه گذشته و نبود تمایل برای انتقال دانش فنی و لایسنس‌های جدید از سوی شرکت‌های بزرگ دانش بنیان و صاحب تکنولوژی جهان را مقصر می‌دانند.
آنها معتقدند اکنون در شرایط پسابرجام باید از فرصت به وجود آمده نهایت استفاده را ببریم، چراکه در این فضا با استقبال شرکت‌های صاحب فنی چون توتال فرانسه، شل انگلیس و UOP آمریکا مواجه هستیم و به راحتی با اجرای طرح‌های تبدیل متانول به پروپیلن می توانیم به این عرصه ورود کنیم.
در همین راستا به دنبال ابراز علاقه شرکت فرانسوی توتال برای سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی مذاکراتی بین هر دو طرف ایرانی و فرانسوی صورت گرفته است که مرضیه شاهدایی معاون وزیر نفت و مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در این باره به خبرنگار اقتصاد و انرژی گفت: در آخرین دور از مذاکرات با شرکت توتال فرانسه به توافق رسیده‌ایم تا دانش فنی تولید گرید خاصی از پلی اتیلن‌ها به صنعت پتروشیمی کشور انتقال یابد.
تئافق با توتال فرانسه
معاون وزیر نفت ادامه داد: تاکنون برای ساخت دو مجتمع پتروشیمی به منظور تولید پلی اتیلن هر یک به ظرفیت 500 هزار تن در سال و ساخت یک مجتمع اتان کِراکر یک میلیون و 200 هزار تنی با شرکت توتال فرانسه موافقت کرده‌ایم.
شاهدایی با بیان اینکه در این توافق شاهد انتقال دانش فنی تولید محصولات خاص و با ارزش افزوده در صنعت پتروشیمی خواهیم بود، افزود: هر چند حجم سرمایه‌گذاری لازم از جانب توتال هنوز قطعی نشده، اما برآوردهای انجام شده حکایت از سرمایه‌گذاری به میزان یک و نیم تا دو میلیارد دلار در این بخش دارد.
معاون وزیر نفت با بیان اینکه علاوه بر توتال فرانسه در حال مذاکره با شرکت‌های دیگری چون شل انگلیس و UOP آمریکا که از طریق بخش اروپایی ابراز علاقه کرده و سوجیتس ژاپن هستیم، گفت: برای تبدیل متان به متانول و سپس تولید پروپیلن با شرکت سوجیتس ژاپن هم مذاکراتی انجام داده‌ایم.
شاهدایی گفت: مجتمع‌های پتروشیمی ساخته شده از جانب شرکت سوجیتس ژاپن به طور حتم مشابه واحدهای متانولی در عسلویه و با ظرفیت یک میلیون و 600 هزار تن خواهد بود که در فاز دوم، متانول تولید شده به پروپیلن تبدیل خواهد شد، از این رو طبق محاسبات انجام شده در فاز نهایی سالانه حداقل 500 هزار تن “پلی پروپیلن” در ایران تولید خواهد شد.
ایران با توجه به در اختیار داشتن برگ برنده سبد متنوعی از انواع خوراک‌های مایع و گاز می‌تواند سبد متنوعی از محصولات پتروشیمی، شیمیایی، آروماتیک‌ها و پلیمرها را تولید کند.
با در نظر گرفتن چشم انداز بازار صنایع پتروشیمی به طور حتم فضای مذکور بیش از آنکه در گروی تولید اوره، آمونیاک و متانول باشد، به تولید محصولات پلیمری همچون پروپیلن، پلی پروپیلن، گریدهای مختلف فرآورده‌های استایرنی، ESBR، فنل استون، اکریلولیزیل، اتیل هگزانول و … وابسته است.
وضعیت تولید پروپیلن و پلی پروپیلن ایران
هم اکنون ظرفیت تولید پروپیلن و پلی پروپیلن صنایع پتروشیمی ایران حتی به یک میلیون تن در سال نمی‌رسد، در حالیکه در شرایط فعلی یکی از مهمترین و پر تقاضاترین خوراک‌ها برای صنایع تکمیلی پتروشیمی در ایران و جهان گریدهای مختلف پلی پروپیلن و پروپیلن است.
اکنون مسوولان با انجام مذاکرات با غول‌های پلیمری جهان و همچنین پایان دادن به صدور مجوزهای جدید برای احداث واحدهای جدید تولید متانول تمامی مدیران طرح‌های متانولی عسلویه را نسبت به تکمیل زنجیره طرح‌های خود برای تبدیل نهایی به اتیلن و “پلی پروپیلن” موظف کرده اند.
بنابراین امیدواریم با سرعت بخشی و تصمیمات اتخاذ شده شاهد نقش پر رنگ ایران در صنایع تکمیلی پتروشیمی جهان باشیم.
منبع: باشگاه خبرنگاران جوان
