با کم شدن فاصله قیمتی در بازار آزاد و بورس کالا طی 5 ماه گذشته، میزان صادرات تولیدات بخش پایین‌دست صنعت پتروشیمی زیاد شده است و این در حالی است که طی پانزده روز گذشته این فاصله تغییر اساسی پیدا کرده است و رفته‌رفته در حال کم شدن است و این موضوع، این نگرانی را برای تولیدکنندگان بخش پایین‌دست صنعت پتروشیمی به وجود می‌آورد که مزیت رقابتی میان آنها که عمده عامل آن مواد اولیه است، از بین برود. علاوه بر این موضوع با توجه به اینکه ما شرکت‌های صادراتی بزرگی نداریم و صادرکنندگان ما تولیدکنندگان خرد و متوسط این صنعت هستند، تفاوت قیمتی می‌تواند آسیب جدی را بر پیکره این صادرکنندگان وارد کرده و موجب نابودی آنها شود.
مورد دیگر نگرانی است که درخصوص پول‌های سرگردان وجود دارد و تولیدکنندگان پایین‌دستی نگرانند پول‌هایی که به دنبال سود بالاتر از 25 درصد می‌گردند وارد چرخه تولید، توزیع و صادرات شده و صنعتگری که توان پرداخت سودهای آنچنانی را ندارد از این ناحیه متضرر شود. علاوه بر این موضوع با توجه به قیمت‌های جهانی و شرایط حاکم بر بازارهای داخلی و بازارهای خارجی چشم انداز افزایشی برای قیمت محصولات این صنعت پیشبینی می‌شود که اگر راهکارهای مناسبی در پیش گرفته نشود، بازار مکاره‌ای ایجاد می‌شود که نه به نفع بخش بالادست این صنعت، نه به نفع بخش پایین‌دست و نهایتا به نفع اقتصاد کشور نیست. دکتر سعید ترکمان، رئیس کمیسیون صادرات انجمن ملی پلاستیک در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای اقتصاد» درخصوص افزایش قیمت‌های پایه محصولات پتروشیمی و شرایط فعلی بازار داخلی گفت: طی ماه‌های فروردین و اردیبهشت انجمن ملی پلاستیک ایران با توجه به شکنندگی عرضه‌ها و عدم نظارت دقیق بر اساس کار برخی از واحدهای پتروشیمی پیشبینی کرده بود به محض اینکه اختلالی در بازار این محصولات پیش بیاید، بازار با افزایش قیمت روبهرو خواهد شد.
وی در ادامه افزود: در حال حاضر با افزایش قیمت محصولات پتروشیمی، شرایطی برای برخی از پتروشیمی‌ها به وجود آمده است که بتوانند محصولات خود را صادر کرده و ارجحیتشان بیشتر بازارهای خارجی باشد تا بازارهای داخلی و در کنار این موضوع عرضه‌های خود را مدیریت کنند. عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران می‌گوید: به این معنا که چند پتروشیمی با هماهنگی یکدیگر گریدهای خاصی را عرضه می‌کنند و به این ترتیب چند هفته عرضه‌های این محصولات مشکلی ندارد اما به محض اینکه این محصولات – هر چند با مقداری کم – به مچینگ می‌روند، به دلیل عرضه در مچینگ عرضه‌ها در بورس کالا کم شده و در بازار غیر‌رسمی با افزایش قیمت غیر قابل توجیه روبهرو می‌شویم. وی در ادامه افزود: با توجه به اینکه در 3 ماه اول سال محدودیت‌هایی از جمله نقل و انتقال پول برای صادرات محصولات مجتمع‌های پتروشیمی وجود داشت و در طرف دیگر شورای رقابت کف عرضه‌ها را مشخص کرده بود، در 3 ماه اول سال مشکل عمده‌ای برای تامین مواد اولیه واحدهای خرد وجود نداشت. ترکمان می‌گوید: بررسی‌ها نشان می‌دهد طی این دوران، صادرات محصولات نهایی بخش پایین‌دست صنعت پتروشیمی پررنگ‌تر بوده است و عمده علت آن هم آرامش خیال تولیدکنندگان پایین‌دست این صنعت از تامین مواد اولیه واحدهای تولیدی‌شان است.
وی در جمع‌بندی این موضوع می‌گوید: به باور من اگر بخواهیم این شرایط مستمر باشد، باید به سازوکاری که اتاق ایران با کمک انجمن‌های پلیمری در پیش گرفته بپردازیم. به این معنا که با توجه به اشتغال و تقویت این بخش، باید جلوی خام فروشی را بگیریم و به نظر من تا زمانی که راهکار اتاق ایران عملی نشود، ما شاهد این مشکلات هستیم و با نوسان بازار و بالا و پایین شدن قیمت‌ها و مقدار عرضه و تقاضا روبهرو خواهیم بود. وی در ادامه افزود: طبیعی است که با چنین شرایطی بنگاه‌های بخش پایین‌دست صنعت پتروشیمی نمی‌توانند برنامه‌های بلند مدتی را برای تولید، عرضه و صادرات محصولات نهایی طراحی کنند و نهایتا بازارهای صادراتی را به راحتی از دست داده و ارز‌آوری از این بخش عاید ما نمی‌شود. وی درخصوص وضعیت بسته پیشنهادی اتاق ایران گفت: در شرایط فعلی نامه‌ای در دست تنظیم است که در آن نامه فرآیندها به دقت آورده شده و مطالبات به‌صورت شفاف و واضح بیان شده است و با توجه به اشراف وزیر جدید صنعت، معدن و تجارت به این موضوع امیدواریم قبل از اینکه برای صنعت پتروشیمی دیر شود، به نتیجه ملموسی در این زمینه برسیم. ترکمان درخصوص مشکلی که در آمار تقاضای محصولات از سمت بخش پایین‌دست این صنعت وجود دارد و این موضوع که تاکنون آمار دقیقی از این مقدار تقاضا در دسترس نیست، گفت: به باور من هم این امر یکی از بزرگ‌ترین مشکلات صنعت پتروشیمی است و در حالی که آمار دقیقی وجود ندارد نمی‌توان برنامه ریزی دقیقی در بخش عرضه و تقاضای مواد اولیه داشت.
وی افزود: با توجه به این امر که تاکنون متولی این موضوع وزارت صمت بوده است، انجمن ملی پلاستیک ایران بارها اعلام کرده که در صورت اختصاص بخش و درصدی از بودجه‌ای که برای این کار در نظر گرفته شده است، می‌تواند با همکاری تشکل‌ها این آمار را جمع آوری کند و به این راستی‌آزمایی سرعت بیشتری بدهد و واکاوی جدیدی روی آمارهای فعلی انجام دهد، اما این در حالی است که متاسفانه تاکنون پالس مثبتی دریافت نشده و شرایط به منوال قبل مانده است. رئیس كميسيون صادرات انجمن ملی پلاستیک می‌گوید: به‌طور مثال آمارها نشان می‌دهد که درخصوص برخی از گریدهای خاص تقاضای 6 هزار تنی در مقابل عرضه هزار و 300 تنی قرار گرفته و این طبیعی است که اگر به این اوضاع سروسامان ندهیم بسیاری از واحدهای خرد حیات خود را از دست می‌دهند و شرایط خوبی در انتظار بخش پایین‌دست صنعت پتروشیمی کشور نخواهد بود. وی در ادامه افزود: این در حالی است که در مقابل واحدهایی داریم که تعداد پرسنل، میزان برق مصرفی و میزان خرید آنها از بورس کالا همخوانی ندارد و این امر سبب می‌شود بسیاری از بنگاه‌های خرد واقعی از بین بروند و دلالان و واسطه‌گرها به واسطه داشتن کد‌های خرید در چرخه بمانند و موجب بر هم زدن بازار‌ها شوند. وی در ادامه درخصوص چشم‌انداز قیمت محصولات پتروشیمی گفت: با توجه به شرایط و بررسی روند قیمت‌های جهانی انتظار افزایش قیمت‌ها را با روندی کنترل شده داریم. رئیس كميسيون صادرات انجمن ملی پلاستیک افزود: به این ترتیب بازاری افزایشی برای محصولات پتروشیمی انتظار داریم که به باور من اگر تمهیدات درستی در این خصوص اندیشیده نشود، بازار مکاره‌ای ایجاد می‌شود که در نهایت نه به نفع اقتصاد کشور، نه به نفع مجتمع‌های پتروشیمی و نه به نفع تولیدکنندگان پایین‌دستی است.
ترکمان می‌گوید: در شرایط فعلی انتظار می‌رود که شورای رقابت و مجتمع‌های پتروشیمی دست به دست هم داده و با همکاری و همفکری هم فاصله قیمتی را که در عرضه در بورس و بازار آزاد وجود دارد به حد‌اقل برسانند. وی در ادامه به لزوم ایجاد کارگروهی در اتاق ایران اشاره کرد و افزود: با توجه به اینکه نماینده اتاق ایران در شورای رقابت انجمن ملی پلاستیک است، اگر کارگروهی تخصصی متشکل از کارشناسان صنعت پتروشیمی در اتاق ایران ایجاد شود، این کارگروه می‌تواند با اطلاعات به روز و تحلیل‌های مناسب درخصوص همه محصولات و گرید‌ها، نماینده اتاق ایران در کارگروه شورای رقابت را پشتیبانی و حمایت کرده که به باور من در صورت تحقق این امر مشکلات به‌صورت ریشه‌ای تر مورد بررسی قرار می‌گیرند و رصد امور آسان تر می‌شود، بنابراین اهدافی همچون رشد 25 درصدی صادرات در بازارهایی که امکان حضور ایران در پسا برجام به وجود آمده است (با توجه به اینکه LC بانک‌های برخی از کشورها همچون کشورهای آسیای میانه، باز شده و امکان جابه جایی پول به وجود آمده) تحقق می‌یابد.
نویسنده: عارفه مشایخی
منبع: دنیای اقتصاد
