مرجع پلیمر در بازار ایران: کوچه و خیابان و جنگل و دریا پر شده است از زباله‌هایی که بیشترشان پلاستیکی‌اند و آن‌قدر این منظره‌ها را خراب کرده‌اند که دلمان می‌خواهد تنهایی دست‌به‌کار شویم و جمعشان کنیم. اما تا وقتی ندانیم چقدر از این پلاستیک‌ها در طبیعت رها شده، نمی‌توانیم برایش چاره‌ای بیندیشیم.
تحقیق جدیدی به ما می‌گوید، در طی هفتاد سال گذشته، حدود هشت میلیارد تُن پلاستیک تولید شده که سهم بازیافت و سوزاندن به یک‌پنجم آن هم نمی‌رسد. واقعاً با باقیِ آن چه می‌توان کرد؟
اگر قرار بود تمدن بشر تخریب شود و شهرهایش از روی نقشه محو شوند، گونه‌های جاندار و هوشمند آینده با یک روش ساده می‌فهمیدند میانۀ قرن بیستم با چه چیزی آغاز شده است: پلاستیک.
آماری از روند تولید پلاستیک
از دهۀ ۱۹۵۰ تا امروز، ۸.۳ میلیارد تُن پلاستیکْ تولید شده که حدود نیمی از آن پس از ۲۰۰۴ ساخته شده است. و ازآنجاکه پلاستیک به‌طور طبیعی تجزیه نمی‌شود، میلیاردها تن پلاستیکی که در گورستانِ زباله دفن، در اقیانوسها شناور، یا در خیابان‌های شهر تلمبار می‌شوند برای تمدن‌های بعدی نشانه‌ای‌اند تا اگر خواستند، بتوانند جایگاه عصر ما را مشخص کنند. شاید آنها این دوره از زمین را عصر پلاستوسین بنامند.
تحقیق جدیدی که چهارشنبه در ساینس اَدوَنسِز منتشر شد، برای اولین بار دربارۀ تمام پلاستیک‌هایی که تا به حال به‌صورت انبوه تولید شده‌اند، تحلیلی عرضه کرد: چه مقدار و از چه نوعی تولید شده است و، وقتی که غیرقابل استفاده می‌شود، چه اتفاقی برای پسماندش می‌افتد.
رولاند گیِر، نویسندۀ اصلی این تحقیق، بیان کرد: «شعار من این است که نمی‌توانید چیزی را که اندازه نگرفته‌اید مدیریت کنید و، بدون آمار خوب، نمی‌فهمید مشکل واقعی کجاست».
نویسندگان از دانشگاه سانتاباربارای کالیفورنیا، دانشگاه جورجیا، و انجمن مطالعات دریا در وودز هولِ ماساچوست هستند و، در تخمین‌زنی، از داده‌های منابع مختلفی دربارۀ تولید پلاستیک استفاده کرده‌اند.
یافته‌های آنان نشان می‌دهد که محیط زیست ــ‌اقیانوس‌ها، گورستان‌های زباله، و زیست‌بوم‌های آبی و خاکی‌ــ مقادیر بهت‌آوری از آشغال‌های تقریباً نابودنشدنی را در خود دارد و احتمال دارد که این مقدار افزایش یابد و، تا سال ۲۰۵۰، به ۱۲ میلیارد تن برسد که یا در گورستان‌های زباله مذفون‌اند یا در طبیعت رها شده‌اند.
طبق مطالعات قبلی، دانشمندان برآورد می‌کنند که سالانه بین ۵ تا ۱۳ تن پلاستیک وارد اقیانوس می‌شود. داده‌های جدید نشان می‌دهند آلودگی در رودخانه‌ها و چشمه‌ها و همچنین سطح زمین روزبه‌روز بیشتر می‌شود و، اغلب، این آلودگی به‌شکل تکه‌های میکروسکوپی الیاف مصنوعی است که عمدتاً در پوشاک تولید می‌شوند.
صنعت بسته‌بندی اولین دلیل رشد مصرف پلاستیک
اولین دلیلی که برای گسترش بسیار سریع پلاستیک می‌توان یافت کاربرد آن در صنعت بسته‌بندی است که در سال ۲۰۱۵ حدود ۴۲ درصد تولید پلاستیک غیرالیافی را به خود اختصاص می‌داد. ساخت‌وسازْ دومین بخش پرمصرف پلاستیک است؛ این بخش سالانه ۱۹ درصد پلاستیک غیرالیافی را مصرف می‌کند.
محققان برآورد می‌کنند بسته‌بندی، که عموماً به سال نرسیده کارایی‌اش را از دست می‌دهد، ۵۴ درصد پلاستیک غیرالیافیِ دورریز در سال ۲۰۱۵ را در بر می‌گرفت.
بیشتر پلاستیکی که تاکنون ساخته شده دیگر قابل استفاده نیست: از ۱۹۵۰، حدود ۶.۳ میلیارد تن پلاستیک دور ریخته شده، حدود ۱۲ درصد آن خاکستر شده (که تنها راه انهدام همیشگی پلاستیک است)، ۹ درصد بازیافت شده (که فقط انهدام نهایی را به تأخیر می‌اندازد)، و ۶۰ درصد ــ‌حدود ۴.۹ میلیارد تن‌ــ مدفون در گورستان‌های زباله است یا همچنان در طبیعت پراکنده‌اند.
در اروپا، ۳۰ درصد پلاستیکهای غیرالیافی بازیافت می‌شود و، در ایالات متحده، ۹ درصد. اروپا همچنین پلاستیک بیشتری ــ‌یعنی چیزی حدود ۴۰ درصد از زبالۀ پلاستیک غیرالیافی‌اش راــ می‌سوزاند،
اما ایالات متحده تنها حدود ۱۶ درصد را خاکستر می‌کند. چین نزدیک به ۲۵ درصد از زباله‌های پلاستیکی خود را بازیافت می‌کند و نسبتاً ۳۰ درصد آن را می‌سوزاند. محققان برآورد می‌کنند که نرخ بازیافت، انهدام، و خاکسترسازی در سایر نقاط جهان نیز احتمالاً مشابه ایالات متحده است.
دکتر گیِر گوشزد می‌کند که بازیافتْ درمان قطعی‌ای برای آلودگی پلاستیکیِ جهانی نیست. وی می‌گوید تنها سود بازیافتْ کاهش مقدار تولید پلاستیک جدید بود و «ما به‌درستی نمی‌دانیم بازیافت تا چه حد توانسته تولید اولیّ پلاستیک را کاهش دهد».
ویژگی‌هایی که سبب شده‌اند پلاستیک در بازار جهانی تا این حد مهم باشد همان‌هایی هستند که آن را به آلاینده‌ای فراگیر تبدیل کرده‌اند: دوام و مقاومت در برابر تجزیه.
در نظر دکتر گیر، ما دربارۀ عواقب درازمدت این میزان پلاستیک و انهدام آن اطلاعات کافی نداشتیم. «اکنون پلاستیک خیلی سریع انباشته می‌شود و دیگر تجزیه هم نخواهد شد، پس راهی جز تلنبار شدن ندارد».
وی افزود: «فکر می‌کنم، اگر توجه کنیم، انواع عواقب ناخواستۀ آن را می‌بینیم. خوشحال خواهم شد اگر بفهمم تولید این زباله‌ها صرفاً مشکلی زیبایی‌شناختی بوده است».
اولین کشور جهان که استفاده از پلاستیکهای یکبار مصرف به طور کامل در آن ممنوع شد
اگر قرار باشد نام یک کشور را به عنوان پیشگام در زمینه مقابله با آلودگی اقیانوسها و رهاسازی انبوه مواد پلاستیکی در تالابها به زبان آوریم کاستاریکا انتخاب مناسبی خواهد بود. این کشور در حال گام گذاشتن در مسیری حیاتی برای زمین و حفظ محیط زیست آن است به طوریکه دیگر خبری از پلاستیکهای رها شده در محیط زیست این کشور نخواهیم بود.
در واقع کاستاریکا به نخستین کشوری در جهان بدل شده که پلاستیکهای یکبار مصرف را از چرخه خارج کرده و استفاده از آنها را ممنوع می کند.
جالب اینجاست که این کشور تنها استفاده از کیسه های پلاستیکی یا بطری نوشابه و آب معدنی را ممنوع نکرده بلکه خط قرمز بزرگی بر روی عنوانهای دیگری نظیر بشقاب، چنگال و سایر لوازم مشابه پلاستیکی یکبار مصرف دیگر هم کشیده است.
قرار است از سال 2021 قانون منع استفاده از مواد پلاستیکی یکبار مصرف در کاستاریکا به مرحله اجرا درآید.
در حال حاضر پلاستیک به عنوان یکی از تهدیدات جدی برای محیط زیست به شمار می آید و تخمین زده می شود آنچنان حجم عظیمی از مواد پلاستیکی در اقیانوسها رها شده باشد که درک آن کار ساده ای نیست.
برآوردها نشان می دهد که تا سال 2050، حجم پلاستیکهای رها شده در اقیانوسها فراتر از ماهی ها باشد.
در کاستاریکا روزانه 4 هزار تن پلاستیک دورریز برجای می کاند که از این میزان حدود 20 درصد سر از جنگلها، سواحل و رودخانه های این کشور درمی آورد.
اما حالا با قانون جدیدی که وضع شده چهره این کشور از بعد زیست محیطی دگرگون خواهد شد.
منبع:
- فرارو
- خبرآنلاین
