ارزانی خوراک در منطقه خاورمیانه و رشد تقاضای جهانی به خصوص بازار چین، رقابت شدیدی در آسیا جهت تولید مواد پتروشیمیایی بوجود آورده است. ظرفیتهای خوب کشور ایران نظیر مقام اول در مجموع ذخایر نفت و گاز، دستیابی به راههای آبی و بهره‌مندی از کارشناسان خبره صنعتی و همچنین شرایط خاص کنونی جایگاه ویژه این صنعت را در اقتصاد کشور نمایانگر می‌سازد. به طور ویژه این که محصولات صنعت پتروشیمی بسیار استراتژیک و کاربردی هستند که از آن جمله می‌توان به اتیلن اکساید اشاره کرد که در زمره‌ی تجهیزات اتاق عمل محسوب می‌شود.

امروزه با پیشرفت و رشد روزافزون جوامع در عرصه‌های مختلف، علمی، اقتصادی، تولیدی و فناوری، اهمیت علم و دانش افزایش یافته است و مدل جدید‌ی به نام اقتصاد دانش‌‌بنیان را مطرح ساخته است.

این راهبر اقتصادی را «کلید بومی‌سازی صنعت در کشور» برشمرده‌اند که با وقوع تحولات علمی و پژوهشی، دگرگونی عمیقی در عرصه رشد و تولید اقتصادی ایفا می کند. اقتصاد مبتنی بر علم و دانش موجب رشد و توسعه پایدار جامعه و درنهایت تحقق اقتصاد مقاومتی می‌شود.

حسب مستندات تاریخی، اولین ماده آلی شیمیایی که به مقیاس انبوه از نفت خام تهیه شد، الکل ایزوپروپیل (ایزو پروپانول) بود که توسط شرکت نفت Standard Oil  در ایالت نیوجرسی در سال ۱۹۲۰ میلادی تولید شد.

متعاقب تولید این ماده شیمیایی، فکر ایجاد و توسعه صنعت پتروشیمی از نفت و فرآورده‌های نفتی قوت گرفت، تا به امروز که بیش از ۹۵ درصد محصولات شیمیایی آلی از نفت خام و فرآورده‌های نفتی تولید می‌شود.  الکل ایزوپروپیل از گازهای زاید پالایشگاهی که بلامصرف بود تولید شد. نتیجه اقتصادی این امر، ارزش پیدا کردن ضایعات پالایشگاهی و ایجاد ارزش افزوده بود. عواملی که این دگرگونی را ایجاد کرد در وهله اول پژوهش بود.

ایجاد و گسترش مجتمع های تولیدی در چند دهه گذشته اگرچه توانسته است در اعتلای اقتصاد ملی کشور نقش بسزایی داشته باشد ولی همیشه از یک موضوع آسیب دیده که همانا «خرید لیسانس‌های خارجی» و آن هم  نه یکبار بلکه «به کرات» برای یک محصول است.

اگر تولد صنعت پتروشیمی را دهه ۱۹۲۰ میلادی بدانیم در فاصله ۹۶ سال گذشته محصولات و فرآیند‌های جدیدی عرضه شده که موجب رشد و شکوفائی عظیم این صنعت شده است. این تحولات همگی مدیون پژوهش و فناوری صنعت پتروشیمی است. امروزه مشخص شده که پژوهش، توان شرکتها، صنایع و حتی کشورها در جذب و بکارگیری دانش موجود را نیز به شدت افزایش می‌دهد. به عبارتی سازمانهایی که خودشان پژوهش می‌کنند، بهتر می‌توانند از دانش در دسترس خارجی استفاده کنند که این امر، محصول جانبی سرمایه‌گذاری پژوهشی و نیل به فناوری به‌ شمار می‌رود.

نوآوری درون‌زا، مهم‌ترین ویژگی یک جامعه‌ی دانش‌بنیان و به‌عبارتی تنها رویکرد به ایجاد صنعت بومی در کشور است. نوآوری درون‌زا به‌معنای تجاری‌سازی دستاوردهای پژوهشیِ و بومی‌سازی آن است. نوآوری درون‌زا، در صدر ارزش‌های فناورانه‌ی کشور جای می‌گیرد. امروزه عواملی نظیر ماده اولیه فوق‌العاده ارزان، مصرف رو به رشد، ایجاد اشتغال، ارزش افزوده بسیار خوب و عواملی از این دست موتور محرکه پژوهش و فناوری در تولید فرآورده‌های پتروشیمی شد.

عصر کنونی، دوران خیزش و جهش پرشتاب علمی است که ابزارهای ویژه خود را نیز طلب می‌کند. حرکت متفکرانه و حساب شده در وادی علم و صنعت، مستلزم بهره‌گیری از دانش روز، کاوشهای علمی و آزمایشگاهی و در نهایت تزریق محصول حیاتی و مؤثر یافته‌ها در پیکره صنعت است.

از این‌رو اگر بومی‌سازی صنعت پتروشیمی را باور داریم، خلق ارزش، خلاقیت و تجاری‌سازی دانش فنی بومی در گروی تلاشها و پژوهشهای مستمر و خستگی‌ناپذیر مراکز فناوری و در هم تنیدن پژوهش و فناوری با صنعت به عنوان دو جزء انفکاک ناپذیر از یکدیگر است.

با نگرش به اولین ویژگی جامعه‌ی دانش‌بنیان (تولید درونزای دانش) با استناد به شاخص‌های علم و فناوری کشور آشکارا می‌توان گفت که قابلیت‌های تولید دانش علمی در کشور طی سال‌های اخیر به‌طور محسوسی ارتقاء یافته است در حالیکه متاسفانه شاخص تولید دانش فناورانه در کشور ضعیف به‌نظر می‌رسد.

بومی‌سازی صنعت پتروشیمی کشور ابعاد مختلفی دارد منجمله دانش بومی، تجهیزات ساخت داخل، لیسانس ایرانی، طراحی و مهندسی داخلی. همه این ظرفیتهای بومی‌سازی در یک کلام نهفته است: “فناوری ایرانی” که بدون توجه به این مهم بومی‌سازی در حد شعار باقی خواهد ماند و امکان‌پذیر نمی‌گردد.

منبع: خبر آنلاین