چرخش پرشتاب بازار نفت

به گزارش «دنیای اقتصاد» با این حال روز گذشته در پی شناسایی سود و خروج برخی معامله‌گران از بازار بعد از 6 روز رشد بهای نفت، قیمت‌ها اندکی کاهش یافت اما همچنان نفت برنت بالای 50 دلار نوسان کرد. روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت 17 به وقت تهران) نفت خام آمریکا در بازار نایمکس 19 سنت نسبت به آخرین قیمت معامله شده در روز پنج‌شنبه کاهش یافت و 03/ 48 دلار بر بشکه به فروش رسید. برنت نیز در بازار آیس لندن با 35 سنت کاهش، 54/ 50 دلار بر بشکه معامله شد. این افت اندک در حالی رخ داد که در اولین ساعات بازگشایی بازارهای بین‌المللی، برنت به قیمت‌های بالای 51 دلار نیز رسیده بود.

رشد نفت با موتور فریز تولید

حدود دو هفته پیش برای اولین‌بار رئیس‌جمهوری ونزوئلا از مذاکره این کشور با دبیرکل اوپک برای برگزاری نشستی درخصوص بازار نفت بین اعضای این سازمان خبر داد. در واقع افت‌های پیاپی قیمت این کالا در بازارهای جهانی موجب نگرانی این کشور که اقتصادی به‌شدت وابسته به درآمدهای نفتی دارد، شده بود. قیمت نفت در میانه‌های ماه ژوئن بعد از رشدهای پیاپی به بیش از 50 دلار رسیده بود اما با عبور از این سقف قیمتی و نگرانی از رشد تولید نفت شیل به دنبال افزایش قیمت‌ها و اقتصادی‌شدن تولید در بسیاری از میادین نفتی شیل، نفت در مسیر کاهشی قرار گرفت و اوایل ماه جاری میلادی به 40 دلار نیز رسید.

رسیدن قیمت نفت به زیر 40 دلار نگرانی کشورهایی که اقتصاد وابسته به نفت دارند ازجمله ونزوئلا را به همراه داشت. بعد از ونزوئلا برخی دیگر از کشورهای تولیدکننده نفت از جمله قطر نیز از احتمال برگزاری نشستی بین کشورهای تولیدکننده نفت خبر دادند. این اخبار موجب شروع رشد قیمت نفت در اویل ماه جاری میلادی شد. اما اثرگذاری این اظهارات بر بازار نفت زمانی تشدید شد که وزیر انرژی عربستان، خالد الفالح و وزیر انرژی روسیه، الکساندر نواک برای مذاکره درخصوص طرح فریز تولید ابراز آمادگی کردند. 26تا 28 سپتامبر اجلاس انرژی با حضور کشورهای تولیدکننده و مصرف‌کننده سوخت‌های فسیلی در الجزایر برگزار می‌شود و قرار است کشورهای عضو و غیر عضو اوپک در حاشیه این اجلاس نشست غیررسمی با هم داشته باشند و برای همکاری در بازار نفت با هم مذاکره کنند.

با این حال ناظران بازار نسبت به موفق بودن این مذاکرات تردید دارند. اولین مساله‌ای که موجب بدبینی به موفق بودن این نشست می‌شود، تجربه شکست نشستی است که به همین منظور در ماه آوریل برگزار شد. در نشست قبلی که در دوحه، پایتخت قطر برگزار شد، ایران به دلیل اینکه با رفع تحریم‌های غرب به دنبال بازگشت به تولید قبل از تحریم‌ها بود، شرکت نکرد. کشورمان اعلام کرد تا زمانی که به شرایط مطلوب قبل از اعمال تحریم‌ها نرسیده است، حاضر به توقف رشد تولید خود نیست. در حالی که غالب کشورهای تولیدکننده نفت اعلام کردند که افزایش تولید بعد از لغو تحریم‌ها حق طبیعی ایران است، عربستان به بهانه نبود ایران، نشست فریز را به شکست کشاند. عربستان اعلام کرد در نبود ایران حاضر نیست در هیچ طرحی مشارکت داشته باشد.

اما در حال حاضر ایران توانسته تولید خود را به شکل قابل‌توجهی افزایش دهد و به سطح تولید قبل از تحریم‌ها نزدیک شده است. با این حال بیشترین سطح تولید نفت ایران قبل از تحریم‌ها حدود 3/ 4 میلیون بشکه بوده اما در حال حاضر سطح تولید حدود 7/ 3 میلیون بشکه است. برخی بر این باورند که باوجود رشد تولید ایران در فاصله دونشست همچنان بعید است کشورمان هر طرحی را که به معنای توقف رشد تولید باشد، بپذیرد. در عین حال برخی دیگر از کارشناسان بر این باورند که این سطح از تولید ایران را در مذاکراتی به منظور متعادل کردن بازار نفت منعطف‌تر از قبل می‌کند.

گذشته از اینکه آیا کشورهای تولیدکننده نفت در نشست ماه آینده به هرگونه توافقی دست می‌یابند یا نه، برخی از کارشناسان بر این باورند که در شرایط کنونی هر توافقی نمی‌تواند چندان بر عوامل بنیادین بازار اثرگذار باشد. به‌طور مثال راسل، یکی از تحلیلگران بازارهای کالایی سایت خبری رویترز چنین نظری دارد. وی بر این باور است که در بهترین حالت توافقی که بین کشورهای تولیدکننده نفت رخ خواهد داد، پیمان ضعیفی بر سر توقف رشد تولید خواهد بود که چندان بر بازار نفت اثر‌گذار نیست. به گفته وی، برخی از‌ تولیدکنندگان بزرگ نفت در خاورمیانه اخیرا تولید خود را به شکل چشمگیری افزایش داده‌اند و حتی برخی منابع از احتمال رکورد‌شکنی صادرات نفت عربستان در ماه جاری خبر داده‌اند. رویترز برآورد کرده است که این کشور در ماه آگوست 22/ 33 میلیون تن معادل روزانه 82/ 7 میلیون بشکه نفت صادر کند. راسل احتمال داده است که این میزان صادرات افزایش یابد اما حتی اگر در این سطح نیز باقی بماند نزدیک به میزان صادرات نفت این کشور درماه جولای خواهد بود که بیشترین مقدار صادرات از ابتدای سال 2015 بوده است. متوسط صادرات ماهانه عربستان از ابتدای سال 2015 بالغ بر 1/ 31 میلیون تن بوده، اما در شش ماه منتهی به آگوست میزان صادرات نفت این کشور فراتر از این مقدار رفته است.

راسل در ادامه به میزان صادرات نفت ایران اشاره می‌کند. به گفته وی، ایران در ماه آگوست 477/ 10 میلیون تن نفت صادر خواهد کرد که بیشترین مقدار ماهانه از زمان رفع تحریم‌های غرب علیه کشورمان است، همچنین 60 درصد بالاتر از متوسط صادرات از ابتدای سال 2015 محسوب می‌شود. برآورد می‌شود صادرات نفت عراق نیز در ماه آگوست به 457/ 14 میلیون تن برسد، در حالی که متوسط صادرات ماهانه نفت این کشور از ابتدای سال 2015 حدود 43/ 13 میلیون تن بوده است. صادرات نفت امارات نیز در ماه آگوست 43/ 12 میلیون تن خواهد بود که این میزان نیز بیشتر از متوسط صادرات نفت این کشور از ژانویه 2015 (56/ 11 میلیون تن) است. راسل با اشاره به رشد صادرات نفت توسط کشورهای خاورمیانه اعلام می‌کند حتی درصورت توافق، طرح فریز تولید نمی‌تواند چندان مازاد عرضه در بازار نفت را کاهش دهد. از سویی رشد قیمت نفت تا پیش از برگزاری نشست ماه آینده موجب می‌شود هرگونه توافقی برای توقف رشد تولید را غیر‌ضروری جلوه دهد. حتی اگر این کشورها بر سر توقف رشد تولید به توافق برسند، رشد قیمت نفت موجب می‌شود تولیدکنندگانی که خارج از این نشست هستند از جمله تولیدکنندگان نفت شیل و نفت ماسه‌ای کانادا، تشویق به افزایش تولید شوند.

دیگر محرک‌های رشد قیمت نفت

در این میان به غیر از گمانه‌هایی که بر سر طرح فریز تولید وجود دارد، دیگر عوامل اثرگذار بر بازار نفت نیز در روزهای اخیر با رشد قیمت‌ها در بازار نفت همسو بودند. روز چهارشنبه انتشار گزارش هفتگی اداره اطلاعات انرژی آمریکا از عواملی بود که رشد قیمت‌ها را تشدید کرد. بر اساس این گزارش، حجم ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به 12 آگوست حدود 5/ 2 میلیون بشکه کاهش یافته و به 1/ 521 میلیون بشکه رسیده است.

اما آنچه بیشتر تنور رشد قیمت نفت را گرم کرد، آمار ذخایر بنزین این کشور بود. بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، موجودی انبارهای بنزین این کشور در هفته منتهی به 12 آگوست بیش از 7/ 2 میلیون بشکه کاهش یافته است. کاهش ذخایر بنزین و نفت در حالی رخ داده است که پیش از این یعنی زمانی که در اوج تقاضای فصلی برای بنزین در آمریکا قرار داشتیم حجم ذخایر این کشور در حال افزایش بود. این عامل که خود یکی از عوامل افت قیمت نفت در بازه ماه جولای محسوب می‌شود، کارشناسان را بر این داشت که پیش‌بینی کنند با افت تقاضا برای بنزین به دنبال پایان فصل گرما فعالیت پالایشگاه‌ها کاهش یابد و مازاد عرضه به بازار نفت باز‌گردد. از سویی در یک روز پیش از انتشار این آمار توسط اداره اطلاعات انرژی آمریکا، موسسه نفت آمریکا(API) اعلام کرد که موجودی بنزین در این کشور در هفته یاد‌شده 2 میلیون بشکه افزایش یافته است. از همین رو انتشار آماری خلاف آنچه معامله‌گران انتظار داشتند رشد قیمت‌ها را تشدید کرد.

اما عامل دیگری که بر بازار نفت در روزهای اخیر اثر گذاشته است، افت شاخص دلار است. نفت و دیگر کالاهای اساسی در بازارهای بین‌المللی با دلار آمریکا معامله می‌شود. از همین رو کاهش شاخص دلار موجب می‌شود این کالاها برای متقاضیانی که ارز مرجعی غیر از دلار دارند ارزان‌تر تمام شود. بنابراین کاهش شاخص دلار موجب افزایش تقاضا برای نفت و افزایش قیمت آن می‌شود.

اما هفته کاری در بازارهای بین‌المللی با افت شاخص دلار آغاز شد. چراکه انتشار آمار مثبت اقتصادی از بریتانیا افزایش ارزش پوند و کاهش ارزش دلار را به دنبال داشت. در چند روز اخیر نیز دلار با اخبار بانک مرکزی آمریکا نوسان کرد. روز پنج‌شنبه‌ صورت‌جلسه قبلی فدرال رزرو منتشر شد که نشان می‌داد تشتت آرا بین اعضای این سازمان زیاد است. این موضوع سیگنال عدم افزایش نرخ بهره توسط فدرال رزرو را به بازارها صادر کرد که موجب افت ارزش دلار شد. فدرال رزرو بعد از 9 سال در آخرین روزهای سال 2015 برای اولین بار نرخ بهره خود را افزایش داد، این کشور به دنبال افزایش سیاست‌های انقباضی دست به افزایش نرخ بهره زد و قصد داشت تا پایان سال 2016 در چند نوبت مجددا نرخ بهره خود را افزایش دهد. با این حال، در 8 ماهی که از سال 2016 می‌گذرد به دلیل آمار ضعیف اقتصادی به خصوص بخش اشتغال فدرال رزرو نتوانسته نرخ بهره آمریکا را افزایش دهد. اما روز گذشته یکی از مقامات فدرال رزرو اعلام کرد شانس افزایش نرخ بهره آمریکا بیشتر از آن است که فعالان بازارها گمان می‌کنند. این اظهارات موجب رشد شاخص دلار در روز گذشته شد که افت اندک بهای نفت را نیز به دنبال داشت.