سقوط قيمت جهاني نفت و متعاقب آن افت بهاي محصولات پتروشيمي در بازارهاي جهاني، تاکنون پس لرزه هاي بزرگي داشته که دگرديسي صنعت پتروشيمي بر مبناي توليد محصولات پيشرفته تر، استفاده از تکنولوژي هاي نوين، بسته شدن بسياري از برج هاي بخار شکن، افزايش جذابيت توليد در آمريکا و تغيير جهت چين به سمت استفاده از محصولات پتروشيمي پيشرفته بر پايه زغال سنگ يا تبديل شدن به يک صنعت بر پايه تکميل زنجيره توليد را در بر داشته است. به نظر مي رسد بايد بازارهاي جهاني را باز تعريف کنيم زيرا ديگر برآوردهاي قبلي از بازارهاي فروش شايد نتواند واقعيت ها را پوشش دهد که تغيير در برخي ويژگي هاي سرمايه گذاري در صنعت پتروشيمي در جهان يکي از خروجي هاي اين رخداد بوده که توانسته طرح هاي توجيهي بسياري را تحت الشعاع قرار دهد.
کاهش شديد قيمت هاي جهاني محصولات پتروشيمي پس از سقوط قيمت نفت را مي توان مهم ترين رخداد موثر بر صنعت پتروشيمي در اقصي نقاط جهان دانست که تغييرات نامحسوس را بر اين صنعت تحميل کرده است. کاهش شديد ارزش سهام بسياري از توليدکنندگان بزرگ، توقف طرح هاي توسعه و عقب نشيني از بسياري از پروژه ها، کاهش چراغ خاموش حجم توليد و همچنين افزايش جذابيت توليد براي بسياري از مناطق، برخي از واقعيت هاي اين صنعت است که مي تواند يک دگرديسي عميق را در صنعت پتروشيمي در جهان باعث شود.
هم اکنون يک دوگانگي در صنعت پتروشيمي در مناطق مختلف جهان در حال شکل گيري است. با توجه به انقلاب انرژي در آمريکا و مخصوصا افزايش شديد حجم توليد گاز طبيعي از ذخاير نامتعارف شيل و همچنين کاهش بهاي اين قبيل حامل هاي انرژي، قيمت مواد اوليه صنعت پتروشيمي در اين حوزه مهم جهاني در حال کاهش است؛ بنابراين جذابيت توليد تقويت شده و پيشرفت تکنولوژي نيز به اين مطلب دامن مي زند. البته کاهش قيمت هاي جهاني داده ديگري بود که با کاهش ارزش سهام شرکت هاي توليدي اين پتانسيل قدرتمند را تا حدودي با تضعيف همراه کرده است. البته هنوز اين واحدها وارد فاز توليد نشده بنابراين تاثير مثبتي بر بازار نداشته اند. از سويي بسته شدن بسياري از واحدهاي قديمي تر و برج هاي بخار شکن که اغلب بر پايه خوراک مايع احداث شده اند باعث شد تا قيمت اولفين ها به دليل ضعف عرضه افزايش يابد. اين مطلب يک شکنندگي را در بازار آمريکا پديد آورده و البته افزايش سرمايه گذاري ها اغلب بر واحدهايي با تکنولوژي بالاتر و براي توليد کالاهايي پيشرفته با کيفيت مطلوب صورت گرفته؛ بنابراين مي توان به حمايت بازار از برخي پلي اتيلن ها باز هم اميدوار بود. اين وضعيت در کنار بازار مصرف قدرتمند در آمريکا مي تواند جذابيت صنعت پتروشيمي را در اين حوزه تقويت کند که جهت گيري خاص آن به سمت کالاهاي پيشرفته تر و با فرآيند توليد پيچيده و تکنولوژي برتر خواهد بود.
رخداد ديگر توليد محصولات پتروشيمي بر پايه زغال سنگ است که براي پلي پروپيلن ها و همچنين مواد اوليه آروماتيک ها با زنجيره بنزني بيشتر گسترش داشته و مي تواند آينده بازار را تا حدودي تغيير دهد. اين در حالي است که مثلابراي پلي پروپيلن ها، بازار چين و ترکيه مهم ترين بازارهاي مصرف بوده و هست و اين مطلب مي تواند يکي از بازارهاي بالفعل جهاني را محدود کند. با توجه به اين موارد و افزايش حجم توليد گاز طبيعي و حتي نفت خام مخصوصا در حوزه خليج فارس که مي تواند به خوراک مايع پتروشيمي ها تبديل شود، جذابيت سرمايه گذاري و توليد در آسياي جنوب شرقي محدود شده بنابراين يک عقب نشيني در صنعت پتروشيمي را در اين حوزه بسيار مهم بر پايه نفت و گاز شاهد خواهيم بود. در هر حال توليد اولفين ها بر پايه خوراک مايع در شرق آسيا همچون گذشته جذاب نيست؛ ولي بسته شدن بسياري از برج هاي بخارشکن و ضعف نسبي عرضه، تاکنون توانسته از اين صنعت به صورت مقطعي حمايت کند.
نکته ديگر سرمايه گذاري ها در صنعت پتروشيمي در غرب آسيا و شمال آفريقا است که با محوريت منطقه خليج فارس، شاهد افزايش روزشمار حجم سرمايه گذاري ها بوديم؛ ولي کاهش قيمت نفت و افت سودآوري اين صنايع و تضعيف ارزش سهام آنها تاکنون باعث شده تا اين قبيل سرمايه گذاري ها با مشکل رو به رو شود؛ ولي هنوز هم ادامه يابد.
به گزارش بلومبرگ، سابيک به عنوان بزرگ ترين توليدکننده محصولات پتروشيمي در جهان اعلام کرد که در فصل پاياني سال گذشته با کاهش 29 درصدي سود خالص رو به رو بوده است. اين گزارش مي افزايد خالص درآمد اين شرکت از 6.6 هزار ميليارد ريال سعودي به 4.36 هزار ميليارد ريال معادل با 1.16 هزارميليارد دلار کاهش داشته که با توجه به کاهش درآمدهاي دولتي در اين کشور، محدودشدن بسياري از واحدها و طرح هاي توسعه خود را در دستور کار قرار داده است. البته تغيير مديرعامل اين شرکت توسط پادشاه جديد عربستان را هم شايد بتوان يکي از پس لرزه هاي شرايط سخت بازار به شمار آورد. اين شرکت در نظر دارد تا به منظور تاثيرپذيري کمتر از نوسان ها و بحران هاي بازار، توليدات خود را متنوع سازد تا شايد اين تنوع عرضه بتواند جايگاه امن تري را پيش روي اين شرکت قرار دهد.
در هر حال حجم توليد از منطقه خليج فارس به صورت روزشمار در حال افزايش است؛ ولي شايد در آينده بازار مصرف قدرتمندي وجود نداشته باشد بنابراين بايد براي دورنماي پيچيده بازار هم تصميم گيري کرد. افزايش سرمايه گذاري ها در صنايع پايين دستي، توليد کالاهايي با کيفيت بالاتر، تنوع توليد و مديريت گريد مواردي است که در صورت بي توجهي به آن شايد واحد هاي صنعتي بزرگ حتي نتوانند به فعاليت خود ادامه دهند.
مهم ترين رخدادهاي موثر بر صنعت پتروشيمي در جهان
– تغيير روزشمار جذابيت و ذائقه تقاضا براي محصولات پليمري با محوريت بسته بندي مواد غذايي يا توليد برخي از قطعات پيشرفته.
– افزايش حجم توليد نفت خام و گاز طبيعي در جهان که در کنار قيمت هاي پايين آن، جذابيت توليد بر پايه کاهش قيمت هاي تمام شده را تقويت مي کند.
– انقلاب شيل هاي گازي در آمريکا و افزايش جذابيت توليد محصولات پليمري بر پايه اين منابع نامتعارف جديد.
– کاهش جذابيت توليد اولفين ها به شيوه هاي سنتي و مخصوصا بر پايه خوراک مايع در آمريکا و حتي آسياي جنوب شرقي که به افزايش قيمت اين قبيل مواد اوليه منجر شده است.
– بسته شدن بسياري از واحدهاي قديمي تر مخصوصا برج هاي بخارشکن در کنار توقف توليد روزشمار برخي از توليدکنندگان اوره، متانول يا اولفين ها.
– توجه بيشتر به توليد بسياري از محصولات بر پايه ميعانات گازي که به افزايش قيمت اين کالابا محوريت تقاضاي آسياي جنوب شرقي منتهي شده است.
– توجه توليد پليمرهاي جذاب و پيشرفته تر به دليل رشد روزشمار تکنولوژي ها
– توجه بسياري از پليمرهاي جذاب بر پايه زغال سنگ همچون پلي پروپيلن ها يا مواد اوليه آروماتيک ها.
– سرمايه گذاري بسياري از واحدهاي پتروشيمي بزرگ در جهان همچون سابيک عربستان در صنايع پايين دستي.
– بي توجهي بسياري از شرکت هاي بزرگ پتروشيمي بر صنايعي با ارزش افزوده پايين تر همچون متانول به جز در منطقه خليج فارس.
– کاهش شديد سرمايه گذاري بسياري از شرکت هاي پتروشيمي در اين صنعت و مخصوصا پس از کاهش قيمت هاي جهاني و افت سود آوري و تضعيف ارزش سهام آنها.
– دگرديسي بازار جهاني محصولات پتروشيمي پس از افت شديد قيمت ها و بسته شدن بسياري از واحدهاي قديمي تر.
– کاهش حجم توليد بسياري از توليدکنندگان بزرگ جهاني به صورت چراغ خاموش براي مديريت بازار.
نويسنده: محمد حسين بابالو
□
روزنامه دنياي اقتصاد، شماره 3437 به تاريخ 17/12/93، صفحه 14 (نفت و پتروشيمي)
